Notariusz tak jak radca prawny czy adwokat za wykonywane czynności może ponosić odpowiedzialność cywilną, jeżeli doprowadzi do szkody po stronie swojego klienta. Wprowadzenie powyższej zasady ma zagwarantować należyte wykonywanie zawodu przez notariuszy. Uzasadnieniem takiego stanowiska jest fakt, iż notariusz pełni w pewnym zakresie funkcję usługową względem obywateli, a to z koli przekłada się na zobowiązaniowy charakter wykonywanych przez niego czynności, które jak wiadomo są powiązane z kwestią odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.
Odpowiedzialność cywilna notariuszy została uregulowana w pierwszej kolejności w ustawie z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie. Zgodnie z art. 49 w/w ustawy, notariusz ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności notarialnych na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym, z uwzględnieniem szczególnej staranności, do jakiej jest obowiązany przy wykonywaniu tych czynności. W tym miejscu warto przypomnieć ogólną regulację zawartą w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 415 w zw. z art. 472 KC, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2008 r. (sygn. akt III CSK 366/07), notariusz ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności notarialnej. Jest to odpowiedzialność deliktowa. Termin trzyletni nie może zakończyć swojego biegu później niż po upływie dziesięciu lat od chwili zaistnienia zdarzenia wyrządzającego szkodę. Bez znaczenia pozostaje, czy poszkodowany miał świadomość poniesienia szkody oraz czy znał osobę zobowiązaną do jej naprawienia. Notariusz ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy sporządzaniu aktu notarialnego na skutek niedopełnienia obowiązków informacyjnych o wszystkich konsekwencjach składanych przez klientów oświadczeń.
Podstawowe obowiązki notariusza wypływają wprost z zasad porządku prawnego i wiążą go w jednakiej mierze zarówno względem jego klienta, jak i osoby trzeciej. Ustawa zobowiązuje notariusza do zachowania przy wykonywaniu tych obowiązków "szczególnej staranności" (art. 49 pr. not.). Naruszenie ich musi być wprawdzie zawinione (art. 415 k.c.), jednakże zważywszy na abstrakcyjną ocenę niedbalstwa (art. 355 § 1 k.c.) oraz zawodowy charakter działalności notariusza (art. 355 § 2 k.c.) sam fakt ich naruszenia przesądza z reguły o winie, co najmniej w postaci niedbalstwa.
2. Użyte w art. 81 pr. not. określenie "czynność notarialna sprzeczna z prawem" obejmuje również czynność ważną wprawdzie z punktu widzenia prawa, lecz narażającą stronę na niekorzystne dla niej skutki z uwagi na użyty język prawa w sposób budzący wątpliwości co do treści złożonego oświadczenia (por. wyrok SN z 12.06.2002 r. sygn. akt III CKN 694/00). Oczywiście notariusz może zwolnić się od odpowiedzialności cywilnej poprzez wykazanie, że powstała szkoda wynikła na skutek okoliczności, za które on ani jego pracownicy nie ponoszą odpowiedzialności.
Pamiętajmy, że notariusze podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu wszelkich czynności notarialnych. Notariusze oprócz ponoszenia odpowiedzialności cywilnej, mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności dyscyplinarnej – na podstawie ustawy Prawo o notariacie, oraz odpowiedzialności karnej – na podstawie Kodeksu karnego.
