Odpowiedzialność materialna na zasadach ogólnych
Warto wiedzieć, że odpowiedzialność materialna na zasadach ogólnych powstaje z chwilą podpisania umowy o pracy, a do jej powstania nie jest potrzebne żadne dodatkowe oświadczenie pracownika. Ponosi ją pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę. W sytuacji, gdy szkoda powstanie na skutek niewykonywania lub nienależytego wykonywania obowiązków pracowniczych z winy nieumyślnej pracownik może zostać obciążony odpowiedzialnością za szkodę maksymalnie do wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia. Co ważne, ponosi on odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Jeżeli natomiast szkoda powstała z winy umyślnej, czyli pracownik chciał ją wyrządzić lub przewidując możliwość jej wyrządzenia godził się na to, wtedy odpowiada ona za szkodę w pełnej wysokości. W przypadku, gdy pracownik i pracodawca zdecydują się zawrzeć ugodę, wówczas kwoty te mogą ulec zmniejszeniu. Należy jednak pamiętać, że taka decyzja zależy zawsze od woli pracodawcy. Co istotne, to na pracodawcy ciąży obowiązek wykazania okoliczności uzasadniających odpowiedzialność materialną pracownika oraz wysokości powstałej szkody. Trzeba mieć na uwadze, że pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka. Ponadto nie ponosi on odpowiedzialności za szkodę w takim w zakresie, w jakim pracodawca lub osoba trzecia przyczynili się do jej powstania lub zwiększenia. W przypadku, gdy szkoda zostanie wyrządzona przez kilku pracowników, każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część szkody stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia swojej winy. Jeżeli jednak takich proporcji nie można ustalić, wówczas wszyscy odpowiadają w częściach równych.
Odpowiedzialność za powierzone mienie
Z kolei odpowiedzialność za powierzone mienie występuje wtedy, gdy pracownikowi powierzono z obowiązkiem zwrotu albo wyliczenia się mienie pracodawcy. Warto wiedzieć, że mieniem powierzonym mogą być np. pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności, narzędzia, komputer czy samochód. Za szkodę powstałą w takim mieniu pracownik odpowiada w pełnej wysokości. Do powstania takiej odpowiedzialności konieczne jest jednak prawidłowe powierzenie mienia. Oznacza to, że pracownik powinien dokładnie wiedzieć, za jakie mienie i w jakiej ilości ma ponosić odpowiedzialność oraz musi wyrazić na to zgodę. Taka zgoda jest zazwyczaj zawarta w umowie o odpowiedzialności materialnej. Co istotne, pracodawca nie ma już obowiązku udowadniania pracownikowi jego winy, bowiem w tym zakresie istnieje domniemanie winy pracownika. Dlatego to pracownik musi udowodnić, że szkoda nastąpiła bez jego winy. Należy pamiętać, że pracownik może uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia. Pracownik może tu powołać się także na uchybienia w zakresie inwentaryzacji, uchybienia w organizacji i kontroli pracy czy nieodpowiednie warunki lokalowe. Także w przypadku odpowiedzialności za mienie powierzone pracownik nie odpowiada za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia. Nie ponosi również ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą z działalności w granicach dopuszczalnego ryzyka.
Przedawnienie roszczeń pracodawcy
Warto wiedzieć, że roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody, wyrządzonej nieumyślnie przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, przedawniają się z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia. Natomiast roszczenie pracodawcy o naprawienie szkody wyrządzonej umyślnie przedawnia się po 3 latach od dnia, w którym poszkodowany pracodawca dowiedział się o szkodzie i jej sprawcy. Termin ten nie może być jednak dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
