Odpowiedzialność z tytułu umów cywilnoprawnych

DZIEŁO
Kwestię odpowiedzialności umownej zacznijmy od umowy o dzieło. Zgodnie z treścią art. 627 KC, przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło należy zatem do umów rezultatu, tym samym najważniejszy w niej jest efekt stworzony przez stronę zobowiązaną do stworzenia jakiegoś przedmiotu czy świadczenia określonej usługi. Podobne stanowisko wyraził sąd apelacyjny w Łodzi, który podkreśla, iż Istotą umowy o dzieło, w rozumieniu art. 627 KC, jest osiągnięcie określonego, zindywidualizowanego rezultatu w postaci materialnej lub niematerialnej (por wyrok sądu apelacyjnego w Łodzi z 22.01.2013 r. sygn. akt III AUa 888/12).

Mając na względzie różne możliwe sytuacje, polski ustawodawca przewidział, że w trakcie realizacji umowy o dzieło mogą pojawić się różne sytuacje, które doprowadzą do wadliwości zamawianego towaru czy usługi. Tym samym w KC możemy odnaleźć zapisy regulujące kwestię odpowiedzialności za wadliwe wykonanie takiej umowy.

Jak stanowi art. 636 KC, jeżeli przyjmujący zamówienie wykonywa dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie. Jeżeli zamawiający sam dostarczył materiału, może on w razie odstąpienia od umowy lub powierzenia wykonania dzieła innej osobie żądać zwrotu materiału i wydania rozpoczętego dzieła. Mając powyższe na uwadze, powinniśmy każdorazowo pamiętać o regularnych kontrolach pracy przyjmującego zamówienie – tak, aby na bieżąco sprawdzać poprawność wykonywanego dzieła. Pamiętajmy przy tym, że niewykonanie zobowiązania zachodzi wówczas, gdy w zachowaniu dłużnika nie występuje nic, co odpowiadałoby spełnieniu świadczenia, natomiast nienależyte wykonanie zobowiązania ma miejsce wtedy, gdy zachowanie dłużnika zmierzało do spełnienia świadczenia, jednak osiągnięty przez niego wynik nie spełnia wymogów świadczenia, do którego dłużnik był zobowiązany.

Jeżeli jednak dzieło okaże się wadliwe, zamawiający może żądać ich usunięcia, wyznaczając w tym celu przyjmującemu zamówienie odpowiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu nie przyjmie naprawy. Przyjmujący może odmówić naprawy, gdyby wymagała nadmiernych kosztów. Gdy wady usunąć się nie dadzą albo gdy z okoliczności wynika, że przyjmujący zamówienie nie zdoła ich usunąć w czasie odpowiednim, zamawiający może od umowy odstąpić, jeżeli wady są istotne; jeżeli wady nie są istotne, zamawiający może żądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. To samo dotyczy wypadku, gdy przyjmujący zamówienie nie usunął wad w terminie wyznaczonym przez zamawiającego. Powyższa reguła ma zatem zastosowanie wyłącznie w sytuacji, gdy dzieło zostało oddane zgodnie, pod względem przedmiotowym, z treścią zawartej umowy, natomiast dotknięte jest wadami.

Wierzyciel, zgodnie z art. 637 KC w związku z art. 656 KC, z tytułu rękojmi posiada uprawnienie do domagania się usunięcia wad, do odstąpienia od umowy lub żądania obniżenia wynagrodzenia. Wybór uprawnienia należy wyłącznie do niego, a w toku procesu o zapłatę wynagrodzenia wykonawcy do pozwanego. Wybór jednego z uprawnień wyklucza skuteczne podniesienie zarzutu skorzystania z innego uprawnienia i determinuje tym samym kierunek obrony przeciwko żądaniu pozwu, który podlega ocenie sądu. W przypadku wystąpienia wadliwości dzieła wykonawca dzieła musi być wezwany do zmiany sposobu wykonania dzieła oraz zamawiający musi mu w tym celu wskazać termin odpowiedni dla dokonania tych zmian, aby zamawiający mógł skutecznie odstąpić od umowy o dzieło.

ZLECENIE
Z kolei przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Wykonanie zlecenia może nastąpić przez zupełnie inne, niż przyjmujący zlecenie, osoby – oczywiście taka sytuacja będzie miała miejsce tylko wtedy, gdy wynika to z umowy lub ze zwyczaju albo gdy jest do tego zmuszony przez okoliczności. W wypadku takim obowiązany jest zawiadomić niezwłocznie dającego zlecenie o osobie i o miejscu zamieszkania swego zastępcy i w razie zawiadomienia odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy. Zastępca odpowiedzialny jest za wykonanie zlecenia także względem dającego zlecenie. Jeżeli przyjmujący zlecenie ponosi odpowiedzialność za czynności swego zastępcy jak za swoje własne czynności, ich odpowiedzialność jest solidarna. Z powyższego wynika zatem, że kwestia odpowiedzialności za prawidłowe wykonanie zawartej umowy pojawia się już na etapie ewentualnego wyboru podmiotu, który będzie realizował dzieło w zamian za pierwszego wykonawcę (tego, który podpisał umowę zlecenia).

Kwestia odpowiedzialności pojawia się także w odniesieniu do przedmiotu samej umowy – w wypadku gdy przyjmujący zlecenie powierzył wykonanie zlecenia innej osobie nie będąc do tego uprawniony, a rzecz należąca do dającego zlecenie uległa przy wykonywaniu zlecenia utracie lub uszkodzeniu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny także za utratę lub uszkodzenie przypadkowe, chyba że jedno lub drugie nastąpiłoby również wtedy, gdyby sam zlecenie wykonywał.

Przyjmujący zlecenie powinien udzielać dającemu zlecenie potrzebnych wiadomości o przebiegu sprawy, a po wykonaniu zlecenia lub po wcześniejszym rozwiązaniu umowy złożyć mu sprawozdanie. Powinien mu wydać wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym. Przyjmującemu zlecenie nie wolno używać we własnym interesie rzeczy i pieniędzy dającego zlecenie. Od sum pieniężnych zatrzymanych ponad potrzebę wynikającą z wykonywania zlecenia powinien płacić dającemu zlecenie odsetki ustawowe. Dający zlecenie powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia, wraz z odsetkami ustawowymi; powinien również zwolnić przyjmującego zlecenie od zobowiązań, które ten w powyższym celu zaciągnął w imieniu własnym. Jeżeli wykonanie zlecenia wymaga wydatków, dający zlecenie powinien na żądanie przyjmującego udzielić mu odpowiedniej zaliczki.

W razie odpłatnego zlecenia wynagrodzenie należy się przyjmującemu dopiero po wykonaniu zlecenia, chyba że co innego wynika z umowy lub z przepisów szczególnych.