Przesłanki oraz zakres odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej
W literaturze prawa pracy podniesiono, iż – ze względu na fakt obciążenia pracodawcy ryzykiem prowadzonej działalności – odpowiedzialność pracownika z tytułu szkody wyrządzonej osobie trzeciej jest ograniczona. Problematyka omawianej odpowiedzialności dotyczy w szczególności pracodawców, którzy świadczą usługi czy wykonują zadania na rzecz innych podmiotów. Zgodnie z przepisem art. 120 § 1 k.p. w razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Osobą trzecią w rozumieniu tego przepisu jest każdy, kto nie należy do klasy podmiotów – sprawców szkody oraz każdy, kto nie jest pracodawcą. Warunkiem odpowiedzialności pracodawcy jest powstanie szkody „przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych”. Należy wskazać, że jest to warunek konieczny. Ustawodawca nie ograniczył odpowiedzialności wyłącznie do rzeczywistej straty (por. Z. Niedbała, K. Ślebzak, Wyrządzenie szkody osobie trzeciej, (w:) Z. Niedbała (red.), Prawo pracy, Warszawa 2010, LexisNexis, wyd. 3, s. 246). Pracodawca odpowiada więc zarówno za stratę rzeczywistą poszkodowanego (damnum emergens) oraz utracone przezeń korzyści (lucrum cessans).
W przypadku szkody na osobie również istotne jest to, aby szkoda powstała przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych. Chodzi zatem o szkodę, która pozostaje w normalnym i funkcjonalnym związku przyczynowym z czynnościami, które podjął pracownik. Dlatego też pracownik ponosi odpowiedzialność osobistą wobec osoby trzeciej, jeżeli szkoda została wyrządzona przez niego w czasie i miejscu pracy, ale wskutek czynności podejmowanych nie przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych (por. Z. Niedbała, K. Ślebzak, Wyrządzenie… op. cit., s. 246).
Psychiczny stosunek sprawcy
Regulacja kodeksowa nie odróżnia szkody wyrządzonej przez pracownika w sposób nieumyślny oraz umyślny. W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że niezależnie od stopnia winy odpowiada wobec osoby trzeciej wyłącznie pracodawca. Istnieje jednak pogląd odmienny, zgodnie z którym w przypadku umyślnego wyrządzenia szkody osobie trzeciej odpowiedzialność ponosi wyłącznie pracownik według norm Kodeksu cywilnego (por. Z. Niedbała, K. Ślebzak, Wyrządzenie… op. cit., s. 246). Ten ostatni pogląd wydaje się być trafny, aczkolwiek wynika z interpretacji prawnej. W myśl art. 120 § 2 k.p. wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, pracownik ponosi odpowiedzialność przewidzianą w przepisach Działu piątego Kodeksu pracy. Wykładnia tekstualna tegoż przepisu uzasadnia trafność stwierdzenia, że pracodawcy przysługuje regres względem pracownika. Zgodnie z art. 122 k.p. jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości. W przypadku nieumyślności zakres odpowiedzialności pracownika jest niższy, o czym stanowi art. 119 k.p. Według tego uregulowania odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Możliwość żądania naprawienia szkody bezpośrednio od pracownika
Osoba trzecia ma prawo domagać się naprawienia szkody bezpośrednio od pracownika (bez względu na stopień winy) w razie niewypłacalności pracodawcy lub w razie zaprzestania przezeń wykonywania działalności (por. Z. Niedbała, K. Ślebzak, Wyrządzenie… op. cit., s. 246).
Podstawa prawna
Art. 119, art. 120, art. 122 ustawy z dnia 26 czerwca 1964 r. – Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Literatura
Z. Niedbała (red.), Prawo pracy, Warszawa 2010, LexisNexis, wyd. 3.
