Szkoła, nauczyciele czy sprawca? A może gmina, która jest podmiotem prowadzącym szkołę? Zgodnie z treścią art. 5 ust. 7 pkt 1 Ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty organ prowadzący szkołę lub placówkę odpowiada za jej działalność. Do zadań organu prowadzącego szkołę lub placówkę należy w szczególności zapewnienie warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki. Stąd też organ prowadzący szkołę odpowiada także za szkodę wyrządzoną przez nauczycieli, wychowawców i pracowników administracyjnych.
Ale czy w ogóle można zarzucić szkole odpowiedzialność za szkody osobowe uczniów doznane przez nich na terenie placówki?
Rozważmy konkretny przypadek. Przykładem może być tu sprawa pobicia na przerwie chłopca przez dwóch innych uczniów, w wyniku którego stracił on przytomność, a także doznał urazu psychicznego.
Odpowiedzialność za działania szkoły opiera się na zasadach wskazanych w art. 427 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią tego artykułu, kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru.
Odpowiedzialność ta jest oparta na zasadzie winy wskazanej w art. 415 k.c. By powstała odpowiedzialność muszą zaistnieć łącznie trzy przesłanki:
- powstanie szkody,
- zaistnienie zdarzenia, z którym ustawa wiąże obowiązek naprawienia szkody,
- wystąpienie związku przyczynowego pomiędzy wystąpieniem szkody, a zdarzeniem.
W przedmiotowej sytuacji zaistniały wszystkie ww. przesłanki:
- szkoda w postaci urazu głowy i urazu psychicznego u małoletniego,
- braku dozoru nauczycielskiego podczas przerwy,
- związek przyczynowy pomiędzy brakiem nadzoru a szkodą, w postaci faktu, że gdyby nauczyciel przebywał w pobliżu uczniów, do zdarzenia by nie doszło.
Pamiętaj: Polskie prawo wprowadza wzruszalne domniemanie winy w nadzorze osoby zobowiązanej do nadzoru.
Podstawa prawna: Art. 427 Kodeksu cywilnego.
O obowiązku sprawowania opieki i nadzoru nad uczniami, jaki spoczywa na szkole, wypowiedział się w swoim wyroku z dnia 3 stycznia 1974 roku Sąd Najwyższy (II CR 643/73). Stwierdził on, że obowiązek ten zachodzi w sytuacji, gdy uczniowie pozostają w dyspozycji nauczycieli lub administracji szkolnej, podczas lekcji, przerw międzylekcyjnych i innych zajęć zleconych przez szkołę.
W tym miejscu należy wskazać, że obowiązek nadzoru nauczycielskiego w czasie przerw reguluje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, które w §14 pkt 1 wyraźnie wskazuje że przerwy w zajęciach uczniowie spędzają pod nadzorem nauczyciela.
Dodać należy, że przepis art. 427 k.c. reguluje odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru nad osobami powierzonymi ich pieczy. Wprowadza on domniemanie winy w nadzorze osoby zobowiązanej do nadzoru oraz domniemanie związku przyczynowego między wyrządzeniem szkody przez osobę poddaną pieczy, a wadliwym wykonywaniem nadzoru. Domniemanie winy osoby sprawującej nadzór jest domniemaniem wzruszalnym (preasumptio iuris tantum), tak więc zobowiązany do nadzoru, chcąc uwolnić się od odpowiedzialności, zobowiązany jest je obalić (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 czerwca 2008 roku, I ACa 333/08).
Ponadto w przytaczanym wyroku katowicki sąd zauważył:
„Zgodnie z art. 5 ust. 7 Ustawy z 1991 roku o systemie oświaty organ prowadzący szkołę lub placówkę odpowiada za jej działalność. Z punktu widzenia odpowiedzialności cywilnej za szkodę istotna jest także regulacja zawarta w art. 5 ust. 7 pkt 1 tej ustawy, iż "do zadań organu prowadzącego szkołę lub placówkę należy w szczególności zapewnienie warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki.”
Pamiętaj: Organ prowadzący szkołę lub placówkę (np. gmina) odpowiada za jej działalność.
Podstawa prawna: Art. 5 ust. 7 pkt 1 Ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty.
Podsumowując nasze rozważania należy zauważyć, że za szkody doznane przez uczniów na terenie szkoły odpowiada szkoła, a w zasadzie podmiot ją prowadzący czyli gmina.
Jeżeli chodzi o wypadki, które miały miejsce na przerwie, winę ponosi nauczyciel, który w tym czasie był zobowiązany do nadzoru uczniów. Jest to brak nadzoru nad osobami powierzonymi jego pieczy. Z roszczeniem można wystąpić bezpośrednio do gminy, ale można również zgłosić szkodę szkole, która wskaże polisę OC, którą jest objęta. W takim wypadku można dochodzić roszczeń w zakładzie ubezpieczeń, który ubezpiecza szkołę.
Martyna Sągin – Grupa doradcza Prawno-Medyczna
