Ogólnie rzecz biorąc odprawa należy do świadczeń finansowych przysługujących pracownikowi, jeżeli traci on pracę na skutek przyczyn wynikłych po stronie jego pracodawcy. Odprawa pośmiertna jest jednak wyjątkową sytuacją, w której pieniądze trafiają oczywiście nie do pracownika, lecz do jego najbliższej rodziny.
Zgodnie z treścią art. 93 KP, w razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna. Wysokość takiej odprawy jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi odpowiednio:
- jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
- trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
- sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.
Odprawa pośmiertna przysługuje, co prawda najbliższym członkom rodziny zmarłego, jednak ustawodawca zdecydował się na konkretyzację grupy uprawnionych do takiego świadczenia. Tym samym omawiana odprawa należy się następującym członkom rodziny pracownika:
- małżonkowi,
- innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (odprawa należy się uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń)
Odprawę pośmiertną dzieli się w częściach równych pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny. Tym samym im większa liczba uprawnionych, tym bardziej podzielona zostanie taka odprawa. Jeżeli po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, przysługuje mu odprawa w wysokości połowy odpowiedniej kwoty określonej w art. 93 § 2 KP. Odprawa pośmiertna nie przysługuje członkom rodziny, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową jest nie niższe niż odprawa pośmiertna przysługująca zgodnie z powyższymi regułami. Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest obowiązany wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.
Ciekawostką w omawianej materii może być to, że w przypadku śmierci sędziego odprawa pośmiertna nie będzie w ogóle przysługiwała członkom jego najbliższej rodziny. Pamiętajmy też, że prawo do tej odprawy jest niezależne od stażu pracy zmarłego pracownika, przyczyny jego śmierci, a w razie zatrudnienia u kilku pracodawców odprawa przysługuje od każdego z nich. Jak podkreśla E. Maniewska „Spory o odprawę pośmiertną rozstrzygają sądy pracy, jako że są to sprawy związane ze stosunkiem pracy. Rozpoznając je, sąd pracy samodzielnie ustala również spełnianie przez członków rodziny warunków z § 4 pkt 2 KP. Odprawa pośmiertna (a także zasiłek pogrzebowy) jest wolna od podatku dochodowego (art. 21 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych)”.
