Trybunał Konstytucyjny wydał orzeczenie z dnia 23 maja 2006 roku, sygnatura akt SK 51/05, w którym stwierdził, że dochodzenie przez właściciela lokalu odszkodowania od gminy, która nie dostarczyła lokali socjalnych dla osób eksmitowanych, będzie możliwe w pełnej wysokości, o ile były lokator nadal zamieszkuje lokal. Trybunał uznał za sprzeczny z Konstytucją art. 18 ust 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów. TK stwierdził, że kwestionowany przepis jest na tyle nieprecyzyjny, że niemożliwe jest jego stosowanie. Jest to niezgodne z konstytucyjną zasadą państwa prawnego. Brakuje też usprawiedliwionego konstytucyjnie uzasadnienia dla ograniczenia zakresu roszczeń odszkodowawczych przysługujących właścicielowi lokalu od gminy, która nie dostarczyła lokali socjalnych. Konsekwencją orzeczenia jest utrata mocy przepisu w części przewidującej ograniczenie odpowiedzialności gminy za szkodę wywołaną niedostarczeniem lokalu socjalnego. W rezultacie dochodzenie odszkodowania od gminy będzie możliwe w pełnej wysokości, o ile były lokator nadal zamieszkuje lokal.
Ponadto Sądu Najwyższego uchwałą z dnia 7 kwietnia 2006 roku sygnatura akt III CZP 21/06 uznał, że gmina, która nie zapewniła lokali socjalnych, ma obowiązek zapłacić odszkodowanie właścicielowi mieszkań zajmowanych przez niewyeksmitowanych lokatorów tylko wtedy, gdy udowodni on, że poniósł konkretną szkodę. W przedmiotowej sprawie w spółdzielni mieszkaniowej kilkoro lokatorów zalegało z czynszem. Spółdzielnia wystąpiła więc o ich eksmisję, a sąd wydał wyroki eksmisyjne. Jednak przepisy nie pozwalają na eksmisję na bruk, czyli bez zapewnienia lokali zastępczych. Ponieważ gmina takich lokali nie zapewniła, spółdzielnia wniosła na podstawie art. 18 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów pozew o zwrot kosztów związanych z utrzymaniem lokali i niezapłaconymi czynszami. Sąd I instancji oddalił powództwo, wskazując, że spółdzielnia nie udowodniła szkody, którą miałaby ponieść z powodu braku eksmisji lokatorów. Sąd II instancji powziął natomiast wątpliwości co do takiej interpretacji ustawy o ochronie praw lokatorów. Powołany przepis kategorycznie stwierdza, że właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy. Kodeks cywilny przewiduje natomiast w art. 485, że gdy przepisy stanowią, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania dłużnik obowiązany jest zapłacić wierzycielowi określoną sumę, stosuje się odpowiednio przepisy o karze umownej. Przepisy te zobowiązują natomiast dłużnika do zapłacenia określonej sumy w razie niewykonania zobowiązania bez względu na to, czy wystąpiła szkoda, czy nie. Należało więc wyjaśnić znaczenie przepisów ustawy o ochronie pracy lokatorów i określić, czy roszczenie z art. 18 ust. 4 ma charakter kary ustawowej, czy też jest to zwykłe roszczenie odszkodowawcze. Sąd Najwyższy stwierdził, że roszczenie właściciela lokalu przeciwko gminie, o którym mowa w art. 18 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, jest roszczeniem odszkodowawczym. Na podstawie tego przepisu gmina zobowiązana jest do zapłaty odszkodowania tylko wtedy, gdy właściciel wykaże, że na skutek zajmowania lokalu przez osobę bez tytułu prawnego poniósł szkodę. Jeżeli właściciel nie będzie w stanie szkody udowodnić, gmina nie musi płacić odszkodowań za niedostarczenie lokali socjalnych i nie ma znaczenia sam tylko fakt, że właściciel lokalu nie mógł nim dysponować.
