Przy rozpoznawaniu apelacji – również według przepisów o postępowaniu uproszczonym – Sąd Okręgowy powziął poważne wątpliwości, którym dał wyraz w przedstawionym do rozstrzygnięcia zagadnieniu prawnym: Czy sprawa o zapłatę kwoty nieprzekraczającej 10.000 zł z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania jest sprawą o roszczenie wynikające z umowy, w rozumieniu art. 505[1] pkt 1 k.p.c. (sprawą rozpoznawaną w postępowaniu uproszczonym)? Sąd Najwyższy, odpowiedzi powziął uchwałę:
Sprawa o odszkodowanie z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, chyba że wartość przedmiotu sporu przekracza kwotę określoną w art. 505[1] pkt 1 k.p.c.
W piśmiennictwie i judykaturze utrwalił się pogląd, że roszczenia „wynikające z umów” – w rozumieniu art. 505[1] k.p.c. – to roszczenia, które wynikają z umów w tym sensie, że mają w nich swą przyczynę. Chodzi zatem o sytuacje, w których umowa – a nie np. ustawa, czyn niedozwolony lub inne zdarzenie – jest normatywnym podłożem dochodzonego roszczenia, przy czym nie chodzi wyłącznie o roszczenia mające źródło w samej umowie – w jej treści – ale także o roszczenia wynikające z reżimu ustanowionego przez ustawę. Sąd Najwyższy zwrócił także uwagę na to, że art. 505[1] nie wymaga, aby umowa, z której roszczenie wynika, była zawarta przez strony procesu. Wychodząc z takich założeń, Sąd Najwyższy uznał, że do postępowania uproszczonego należą – jeżeli wartość przedmiotu sporu odpowiada wymaganiom przewidzianym w art. 505[1] pkt 1 k.p.c. – sprawy o zasądzenie zwaloryzowanego świadczenia pieniężnego z tytułu umowy ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci. SN uwypuklił, że choć żądanie waloryzacji znajduje bezpośrednie źródło w ustawie, to może być jednak dochodzone przed sądem tylko dlatego, iż powoda łączy z pozwanym umowa obligacyjna. Sąd Najwyższy wyjaśnił przy okazji, że pojęcie „roszczenie”, użyte w art. 505[1] pkt 1 k.p.c., nie może być sprowadzane wyłącznie do roszczenia w znaczeniu materialnoprawnym, lecz obejmuje każde uprawnienie podlegające ochronie prawnej.
Ponadto, należy podkreślić, iż Sąd Najwyższy podejmując uchwałę z dnia 20 listopada 2003 r., III CZP 77/03 (OSNC 2004, nr 7-8, poz. 109), przyjął, że warunkiem uznania roszczenia za wynikające z umowy jest istnienie normatywnego stosunku wynikania pomiędzy roszczeniem a umową. Według Sądu Najwyższego, należy mieć na względzie sytuację, w której umowa jest
normatywnym podłożem uprawnienia, przy czym nie chodzi wyłącznie o roszczenia mające źródło w treści umowy, ale także o roszczenia wynikające z reżimu ustanowionego przez ustawę. Zbliżone podejście do przesłanki „wynikania roszczenia z umowy”, której spełnienie, obok wymagania dotyczącego wartości przedmiotu sporu, stanowi klucz do kwalifikowania spraw należących do postępowania uproszczonego, prezentowane jest w piśmiennictwie. Doktryna opowiada się za elastyczną interpretacją tej przesłanki, w kierunku rozszerzania jej zakresu i obejmowania jej zasięgiem także tych spraw, w których określone roszczenia dochodzone są właśnie dlatego, że strony łączy umowa.
W tym stanie rzeczy nie może być wątpliwości, że sprawa o odszkodowanie z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego jest sprawą o roszczenie wynikające z umowy w rozumieniu art. 505[1] pkt 1 k.p.c. Dla takiej oceny decydujące znaczenie ma stosunek wynikania zachodzący pomiędzy roszczeniem o naprawienie szkody spowodowanej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania umownego a umową, będącą źródłem zobowiązania. Właśnie węzeł obligacyjny, czyli umowa jest normatywnym podłożem tego roszczenia, więc fakt, że roszczenie ma swoją bezpośrednią podstawę w przepisie ustawy schodzi przy tej ocenie na plan dalszy.
Za taką wykładnią przemawiają także dalsze argumenty. W świetle art. 505[1] pkt 1 k.p.c., sprawami wynikającymi z umów są również sprawy wynikające z rękojmi lub z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, a więc sprawy, których przedmiotem są roszczenia wynikające bezpośrednio z ustawy, a nie z umowy. W tej sytuacji, skoro sam ustawodawca zalicza niektóre roszczenia mające swą podstawę w przepisach ustawy do roszczeń wynikających z umowy w rozumieniu art. 505[1] k.p.c. – choćby w tej umowie nie miały bezpośredniego zakotwiczenia – to staje się oczywiste, że sprawy o odszkodowanie z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego, mające źródło w art. 471 k.c., więc w reżimie odpowiedzialności ustawowej, tym bardziej do tych roszczeń należą. tego względu sprawa o odszkodowanie z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, jeżeli – oczywiście – spełniony jest warunek dotyczący wartości przedmiotu sporu.
