W swoim wyroku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
1. Art. 31 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych jest zgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 i art. 31 ust. 3 konstytucji.
2. § 36 ust. 1 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego w brzmieniu obowiązującym od 7 października 2005 r. do 25 sierpnia 2011 r. jest zgodny:
– z art. 21 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji,
– z art. 134 ust. 3 i 4 oraz art. 152 ust. 3 w związku z art. 151 ust. 1 i art. 153 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami a przez to z art. 92 ust. 1 konstytucji.
Trybunał nie kwestionował, że zaskarżone przepisy ograniczają ochronę prawa własności osób wywłaszczonych, ograniczając uprawnienia organu nadzorczego i sądu administracyjnego jedynie stwierdzając wydanie decyzji z naruszeniem prawa. Nie musi być to jednak równoznaczne z naruszeniem konstytucji. Ocena konstytucyjna bowiem uzależniona jest od tego, czy przepisy te spełniają wymagania płynące z zasady proporcjonalności, szczególnie z punktu widzenia płynących z niej zasad przydatności, konieczności oraz zakazu nadmiernej ingerencji.
Dokonując tej oceny Trybunał stwierdził, że:
1) budowa dróg o odpowiednim standardzie jest kwestią dobra wspólnego,
2) procedura wywłaszczenia, zawarta w ustawie o gospodarce nieruchomościami (u.g.n.) będąca wzorcowym rozwiązaniem w tym zakresie, nie może stanowić trybu pozyskiwania nieruchomości pod budowę dróg, gdyż paraliżowałaby prowadzenie inwestycji. Ograniczenie prawa własności, którego źródłem jest art. 31 ust. 2 ustawy jest przydatne, ponieważ niewątpliwie przyczynia się do szybszego zakończenia postępowania wywłaszczeniowego i do definitywnego uregulowania stosunków własnościowych w odniesieniu do nieruchomości przejmowanej pod budowę drogi,
3) przy realizacji inwestycji liniowych, obejmujących całą listę nieruchomości, wywłaszczenie z mocy prawa jest metodą skuteczną. Należy dodać, że ten sposób odjęcia własności gwarantuje równe potraktowanie całej grupy właścicieli, którzy znaleźli się w tej samej sytuacji faktycznej,
4) wytyczenie drogi zgodnie z zasadami ochrony środowiska i sztuką inżynierską wyznacza w sposób nieuchronny i obiektywny listę nieruchomości przeznaczonych pod drogę, czyli do wywłaszczenia.
Ponadto, zdaniem Trybunału, ograniczenia prawa własności, wynikające z zaskarżonych przepisów, nie są nadmierne. Podsumowując Trybunał stwierdził, że art. 31 ust. 1 i 2 ustawy są zgodne z art. 64 ust. 1 w zw. z art. 45 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. W swoim wyroku, Trybunał podkreślił jednocześnie, że wyrok ten nie może być traktowany jako pozytywna, konstytucyjnoprawna ocena przepisów innych ustaw, choćby przepisy te stanowiły wierną kopię ocenionych w niniejszej sprawie.
Przy ocenianiu konstytucyjności i legalności § 36 ust. 1 i 4 rozporządzenia Trybunał zwrócił uwagę, że zasadniczy zarzut polega na naruszeniu zasady słusznego odszkodowania z art. 21 ust. 2 konstytucji. Zdaniem wnioskodawcy, naruszenie to jest skutkiem przyjęcia, że przy określaniu wysokości rekompensaty za wywłaszczone nieruchomości należy stosować ceny transakcyjne uzyskiwane przy sprzedaży gruntów przeznaczonych pod budowę dróg, podczas gdy w rzeczywistości wywłaszczenie dotyczy gruntów o innym przeznaczeniu, a – ze względu na odejście od umownego trybu nabywania nieruchomości – brak cen transakcyjnych.W konsekwencji, zdaniem Trybunału, mechanizm określania wysokości odszkodowania przewidziany w § 36 rozporządzenia w sprawie wyceny odpowiadał konstytucyjnemu standardowi słusznego odszkodowania (art. 21 ust. 2 Konstytucji), stwarzając podstawę prawną do szacowania nieruchomości odpowiednio do ich wartości rynkowej i – w następstwie tego – przyznawania słusznych rekompensat za wywłaszczane nieruchomości.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art.64 ust. 1 i 2 konstytucji Trybunał zwrócił uwagę, że nie mają charakteru samodzielnego w stosunku do sformułowanych pod kątem naruszenia art. 21 ust. 2 konstytucji. W konsekwencji, stwierdzenie przez Trybunał, że § 36 ust. 1 i 4 są zgodne z art. 21 ust. 2 konstytucji przesądza także o zgodności z art. 64.
Rzecznik Praw Obywatelskich zarzucił ocenianym przepisom rozporządzenia również naruszenie art. 134 ust. 3 i 4, art. 152 ust. 3 w związku z art. 151 ust. 1 oraz art. 153 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami. – a w konsekwencji – art. 92 ust. 1 konstytucji. Trybunał zwrócił uwagę, że zawarta w ustawie o gospodarce nieruchomościami regulacja wysokości odszkodowań za wywłaszczenie jest rozproszona w kilku przepisach, które odwołują się do różnych kryteriów, co prowadzi do ich niespójności. W szczególności nie jest jasny sens kryterium "przeznaczenia" nieruchomości (bez odesłania do planu zagospodarowania), zwłaszcza gdy – tak jak w art. 134 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami – jest ono przeciwstawione "sposobowi użytkowania". Na tym tle, posłużenie się w § 36 ust. 4 rozporządzeniu syntetyczną, posiadającą definicję legalną (art. 4 pkt 17 ustawy), formułą stanu nieruchomości, było zabiegiem racjonalnym. Tym bardziej, że jest to zbieżne z treścią regulującego wysokość odszkodowań art. 18 ust. 1 ustawy o inwestycjach drogowych.
Należy pamiętać, że wyrok TK jest ostateczny i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.
