Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, a zatem również i sprawy dotyczące rent wypłacanych przez ZUS, należą zasadniczo do właściwości sądów okręgowych – sądów pracy i ubezpieczeń społecznych. Tak też będzie w sytuacji, gdy zdecydujemy się wnieść odwołanie od decyzji ZUS w sprawie odmowy przyznania renty.
Zgodnie z treścią art. 4779 Kodeksu postępowania cywilnego, odwołania od decyzji organów rentowych wnosi się na piśmie do organu, który wydał decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji. Innymi słowy nasze odwołanie musimy skierować najpierw do ZUS. Tan z koli przekazuje niezwłocznie odwołanie wraz z aktami sprawy do sądu. Z drugiej strony jeżeli uzna on odwołanie w całości za słuszne, może zmienić lub uchylić zaskarżoną decyzję. W tym wypadku odwołaniu nie nadaje się dalszego biegu i sprawa ostatecznie nie trafi przed oblicze sądu.
Pamiętajmy, że jeżeli w odwołaniu od decyzji organu rentowego wskazano nowe okoliczności dotyczące niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub orzeczenia komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, organ rentowy nie przekazuje odwołania do sądu, lecz kieruje do lekarza orzecznika do ponownego rozpatrzenia. Organ rentowy uchyla poprzednią decyzję, rozpatruje nowe okoliczności i wydaje nową decyzję, od której przysługuje odwołanie do sądu. Znajduje to zastosowanie także wówczas, gdy nie można ustalić daty powstania wskazanych w odwołaniu nowych okoliczności.
Sąd każdorazowo odrzuca odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się. Wówczas musimy złożyć wniosek w przedmiocie przywrócenia terminu do złożenia odwołania, wraz ze złożeniem samego odwołania. Wyjaśnijmy szczegółowo dlaczego nie udało się nam złożyć odwołania w wymaganym miesięcznym terminie.
Sąd odrzuca odwołania w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli osoba zainteresowana nie wniosła sprzeciwu od tego orzeczenia do komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie jest oparte wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia. Jeżeli odwołanie opiera się także na zarzucie nierozpatrzenia wniesionego po terminie sprzeciwu od tego orzeczenia, a wniesienie sprzeciwu po terminie nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby zainteresowanej, sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie. W takim przypadku organ rentowy kieruje sprzeciw do rozpatrzenia do komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Pamiętajmy, że jeżeli organ rentowy nie wydał decyzji w terminie dwóch miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia roszczenia w sposób przepisany, odwołanie można wnieść w każdym czasie po upływie tego terminu. Ubezpieczony może również wnieść odwołanie – z wyłączeniem odwołania, o którym mowa powyżej – do protokołu w sądzie właściwym do rozpoznania sprawy albo w sądzie właściwym dla jego miejsca zamieszkania.
Bardzo ważną kwestią jest to, że złożenie odwołania w omawianej sprawie jest całkowicie zwolnione z opłat sądowych. Tym samym jest to zachęta do ubiegania się o swoje prawa przed sądem. Decydując się na taki krok musimy wiedzieć jakie formalne wymogi powinno spełniać odwołanie. Zgodnie z zapisami KPC, powinno ono zawierać oznaczenie zaskarżonej decyzji, określenie i zwięzłe uzasadnienie zarzutów i wniosków oraz podpis ubezpieczonego albo jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika. Jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nie rozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu.
Pamiętajmy, że sąd nie działa w zastępstwie organu rentowego, w związku z czym nie ustala prawa do świadczeń i choć samodzielnie oraz we własnym zakresie rozstrzyga wszelkie kwestie związane z prawem lub wysokością świadczenia objętego decyzją, to jego rozstrzygnięcie odnosi się do zaskarżonej decyzji. Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych, poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć. Przed sądem wnioskodawca może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Z tego względu odwołanie wnoszone od decyzji organu ubezpieczeń społecznych nie ma charakteru samodzielnego żądania.
Wniesienie odwołania do sądu nie gwarantuje jednak wygranej w każdej sytuacji – wszystko tak naprawdę zależy od konkretnych okoliczności sprawy i podstaw wydania odmownej decyzji co do przyznania renty. Z drugiej strony każdy niezadowolony z takiej decyzji powinien skierować sprawę do sądu, bo zasadniczo nic nie będzie go to kosztowało (oprócz oczywiście pewnego okresu czasu, w którym sprawa będzie się toczyła).
Na zakończenie powinniśmy wiedzieć zatem, że sąd ma możliwość oddalenia odwołania, jeżeli nie znajdzie podstaw do jego uwzględnienia. Z drugiej strony w razie uwzględnienia odwołania sąd zmienia zaskarżoną decyzję w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy. Jeżeli odwołanie wniesiono w związku z niewydaniem decyzji przez organ rentowy, sąd w razie uwzględnienia odwołania zobowiązuje organ rentowy do wydania decyzji w określonym terminie, zawiadamiając o tym organ nadrzędny, lub orzeka co do istoty sprawy. Jednocześnie sąd stwierdza, czy niewydanie decyzji przez organ rentowy miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa. W sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, sąd nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. W tym przypadku sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie.
