Zgodnie z art. 7 ust. 1 Dekretu – „Dotychczasowy właściciel gruntu, prawni następcy właściciela, będących w posiadaniu gruntu, lub osoby prawa jego reprezentujące, a jeżeli chodzi o grunty oddane na podstawie obowiązujących przepisów w zarząd i użytkowanie – użytkownicy gruntu mogą w ciągu 6 miesięcy od dnia objęcia w posiadanie gruntu przez gminę zgłosić wniosek o przyznanie na tym gruncie jego dotychczasowemu właścicielowi prawa wieczystej dzierżawy [obecnie użytkowania wieczystego] z czynszem symbolicznym lub prawa zabudowy za opłatą symboliczną.” Gmina miała obowiązek uwzględnić wniosek, „jeżeli korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela daje się pogodzić z przeznaczeniem gruntu według planu zabudowania".
Ww. wnioski były rozpoznawane w drodze decyzji administracyjnych. W przypadku, gdy decyzja odmawiająca ustanowienia czasowej własności gruntu wydana zastała z rażącym naruszeniem prawa, możliwe jest dochodzenie stwierdzenia jej nieważności.
Wniosek o stwierdzenie nieważności dawnej ostatecznej decyzji odmawiającej przyznania byłemu właścicielowi prawa własności czasowej gruntu należy wnieść odpowiednio do:
1) Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie, w przypadku gdy grunt został skomunalizowany,
2) Wojewody Mazowieckiego, w przypadku gdy grunt jest własnością Skarbu Państwa.
Należy zaznaczyć, iż „ostateczna decyzja nadzorcza jest wynikiem zgodnego z prawem postępowania zmierzającego do usunięcia naruszeń prawa. Ma charakter prejudykatu przesądzającego jedną z przesłanek odpowiedzialności deliktowej, tj. bezprawność działania organu przy wydaniu decyzji” („Roszczenia przysługujące byłym właścicielom tzw. gruntów Warszawskich. Sposób ich dochodzenia w postępowaniu administracyjnym i sądowym”. H. Ciepła, R.M. Sarbiński, K. Sobczyk-Sarbińska).
Taka decyzja otwiera drogę do uzyskania odszkodowania na drodze postępowania cywilnego. Do dnia 31 marca 2011 roku, zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie nie było jednolitego poglądu co do podstawy prawnej dochodzonego roszczenia. Dopiero w dniu 31 marca 2011 roku Sąd Najwyższy podjął w pełnym składzie Izby Cywilnej uchwałę III CZP 112/10, zgodnie z którą „Do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej ostateczną decyzją administracyjną wydaną przed dniem 1 września 2004 r., której nieważność lub wydanie z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. stwierdzono po tym dniu, ma zastosowanie art. 160 § 1,2,3 i 6 k.p.a.” Należy jednak pamiętać, że w sądzie niezbędnym będzie wykazanie źródła szkody, wysokości szkody i adekwatnego związku przyczynowego.
Dla byłego właściciela gruntu warszawskiego lub jego następcy prawnego dochodzącego roszczenia odszkodowawczego na podstawie art. 160 § 1 k.p.a. źródłem szkody jest wadliwa decyzja administracyjna – jej wydanie stanowi delikt prawa cywilnego.
„Skutek [wadliwej] decyzji polegał na tym, że do majątku osoby, której przepis dekretu odjął własności nieruchomości, nie weszło prawo majątkowe, które zgodnie z art. 7 ust. 2 d.w.u.g. winno się w tym majątku znajdować. (…) W przypadku niemożliwości wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji dekretowej ze względu na wywołanie przez nią nieodwracalnych skutków prawnych, mamy do czynienia z całkowitym nie wykonywaniem przez gminę lub państwo swego obowiązku, wywołującym straty, których wysokość odpowiada wartości nieuzyskanego przez uprawnionego prawa wieczystej dzierżawy (prawa zabudowy) lub prawa własności czasowej albo prawa użytkowania wieczystego gruntu. W konsekwencji powyższej analizy Sąd Najwyższy przyjął, że: „Uszczerbek majątkowy wynikły z niezaspokojenia uprawnienia do przyznania prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy (własności czasowej, użytkowania wieczystego) gruntu objętego działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz 279), na skutek rażąco naruszającej prawo odmowy uwzględnienia wniosku złożonego na podstawie art. 7 tego dekretu, stanowi stratę w rozumieniu art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego i zarazem szkodę rzeczywistą w znaczeniu art. 160 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego” (uchwała SN z dnia 21 marca 2003 r., III CZP 6/03, M. Praw. 2003, nr 3, poz. 338).” – vide: „Roszczenia przysługujące byłym właścicielom tzw. gruntów Warszawskich. Sposób ich dochodzenia w postępowaniu administracyjnym i sądowym”. H. Ciepła, R.M. Sarbiński, K. Sobczyk-Sarbińska.
Co do związku przyczynowego w sprawach dot. gruntów warszawskich, Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiedział się, że istnieje normalny związek przyczynowy między decyzją dekretową, której wadliwość została stwierdzona, a szkoda – wyroki SN: z dnia 15 października 2008 r., I CSK 235/08, z dnia 10 kwietnia 2008 r., IV CSK 5/08, z dnia 06 marca 2008 r., I CSK 472/07, z dnia 06 lutego 2004 r., II CK 404/02, etc.
Postępowania o roszczenia w związku gruntami warszawskimi nie należą do postępowań szybkich oraz prostych, w związku z czym zaleca się skorzystanie z podmiotu oferującego profesjonalną pomoc prawną, który w dodatku specjalizuje się w dochodzeniu tego typu roszczeń.
Marcin Zadrożny
Aplikant adwokacki
HILLS LTS S.A.
