Wyrok TK
W przedmiotowym wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność art. 216 ust. 1 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami w zakresie, w jakim pomija on art. 47 ust. 1 Ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości jako podstawę nabycia na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości, do której stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 6 działu III Ustawy o gospodarce nieruchomościami – z art. 64 ust. 1 oraz z art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Przepisy rozdziału 6 działu III Ustawy o gospodarce nieruchomościami przewidują że poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Określają one również szczegółowe zasady i tryb postępowania w tym zakresie. Zakwestionowany przepis przewiduje, że powyższe przepisy stosuje się także odpowiednio do nieruchomości przejętych lub nabytych na rzecz Skarbu Państwa na podstawie przepisów dawnych ustaw regulujących gospodarkę nieruchomościami. W przepisie tym pominięto jednak w/w art. 47 Ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, jako kolejną, osobną podstawę wywłaszczenia uzasadniającą żądanie przez byłego właściciela zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, jeżeli stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu.
Artykuł ten był osobną materialną przesłanką wywłaszczenia i przewidywał, że w okresie do dnia 31 grudnia 1964r. mogą być wywłaszczane grunty wraz z budowlami na tych gruntach, o ile budowle zostały wzniesione lub nadbudowane przez instytucje lub przedsiębiorstwa określone w art. 2 ust. 2 lub przez byłe władze okupacyjne, a wartość tych budowli lub nadbudowy przekracza pozostałą wartość nieruchomości. Pozwalał więc na wywłaszczenie nieruchomości już uprzednio zajętej i wykorzystywanej w jakimś celu, bez uprzedniego przeniesienia własności owej nieruchomości. Pominięcie tego artykułu w zakwestionowanym art. 216 ust. 1 powodował, że prawa ubiegania się o zwrot wywłaszczonej nieruchomości pozbawione były te osoby, od których Skarb Państwa nabył, w formie dobrowolnej umowy nieruchomość, o której wywłaszczenie się ubiegał, jeśli w akcie notarialnym przenoszącym własność nieruchomości został wskazany art. 47 ust. 1, a nie art. 6 Ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Zdaniem Trybunału pominięcie art. 47 ust. 1 powodowało nierówną ochroną prawną własności oraz nierówne traktowanie obydwu wskazanych wyżej grup osób przez ustawodawcę, w zależności od tego, czy jako podstawę prawną zawartej umowy między Skarbem Państwa i właścicielem nieruchomości wskazano w akcie notarialnym art. 6 czy art. 47 ust. 1.
Zmiany po nowelizacji
Nowelizacja dodała do art. 216 ust. 1 Ustawy o gospodarce nieruchomościami, jako przesłanki uzasadniającej żądanie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości także przedmiotowy art. 47 Ustawy z o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Umożliwi to więc dodatkowej grupie byłych właścicieli wywłaszczonych nieruchomości dochodzenie swoich praw. Ponadto wprowadzono istotną zmianę w art. 216 ust. 2 Ustawy o gospodarce nieruchomościami, który stanowił dotychczas podstawę zwrotu nieruchomości nabytych wyłącznie na rzecz Skarbu Państwa. Po zmianach możliwe jest odzyskanie nieruchomości nabytych na rzecz gmin, jeżeli stały się zbędne ze względu na cel wywłaszczenia, na podstawie wymienionych w tym przepisie ustaw. W ten sposób przepisy o zwrocie nieruchomości dotyczą nie tylko nieruchomości zajętych przez Skarb Państwa, lecz także przez gminy.
