Władza rodzicielska a rozwód
W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków, o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz w jakiej wysokości każdy z małżonków jest zobowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. I tak sąd może:
– powierzyć władzę rodzicielską obojgu rodzicom,
– powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej tylko jednemu z rodziców, natomiast drugiemu ograniczyć ją do określonych praw i obowiązków względem dziecka,
– pozbawić, ograniczyć lub zawiesić władzę rodzicielską, jeżeli jest to uzasadnione konkretną sytuacją dziecka.
Przed rozstrzygnięciem o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej sąd powinien wysłuchać dziecko. Należy również wziąć po uwagę fakt, że rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że ich dobro wymaga innego rozstrzygnięcia.
Wspólne wykonywanie władzy rodzicielskiej przez oboje rodziców
Po rozwodzie władza rodzicielska może być sprawowana przez oboje rodziców. W takim przypadku oboje małżonkowie zachowują pełną władzę rodzicielską i współuczestniczą w wychowaniu dziecka na równych zasadach. Sąd może powierzyć wspólne wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom tylko wtedy, gdy przedstawią oni wspólne porozumienie wychowawcze. Takie porozumienie powinno określać szereg informacji na temat praw i obowiązków rodziców wobec dziecka oraz sposób wykonywania władzy rodzicielskiej, a w szczególności:
– podział opieki nad dzieckiem w poszczególnych okresach roku,
– zasady kontaktowania się z dzieckiem,
– sposób podejmowania istotnych decyzji dla dziecka,
– koszty utrzymania dziecka.
Porozumienie wychowawcze może być sporządzone w dowolnej formie. Jednak z uwagi na fakt, że często jest sporządzane przy udziale mediatora, zazwyczaj składa się je na specjalnym kwestionariuszu. Porozumienie to musi zaakceptować sąd, który przede wszystkim bierze pod uwagę dobro małoletniego dziecka. Musi bowiem istnieć pewność, że rodzice będą współpracować w sprawach dziecka.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej
Jeżeli rodzice dziecka nie mogą dojść do porozumienia, wówczas sąd może powierzyć władzę rodzicielską jednemu z rodziców z jednoczesnym ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiego rodzica do określonych praw i obowiązków względem dziecka. Ustalając miejsce pobytu dziecka sąd kieruje się przede wszystkim jego dobrem, a dziecko zamieszkuje z tym z rodziców, który gwarantuje lepsze warunki dla jego rozwoju osobowego i jego egzystencji materialnej. Rodzic, któremu ograniczono władzę rodzicielską traci uprawnienie do współdecydowania o niektórych kwestiach dotyczących wychowania dziecka. Sąd może również uzależnić pewne uprawnienia małżonka, którego władza nie została ograniczona od zgody drugiego z rodziców. Należy pamiętać, że taki rodzic traci status przedstawiciela ustawowego dziecka. Prawo wykonywania wszelkich uprawnień i obowiązków dotyczących tego właśnie przedstawicielstwa, posiada bowiem tylko ten rodzic, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Odebranie władzy rodzicielskiej
W wyroku rozwodowym sąd może również pozbawić jednego lub obojga rodziców władzy rodzicielskiej. Obowiązkowe pozbawienie władzy rodzicielskiej nastąpi wówczas, gdy nie może być ona wykonywana z powodu trwałej przeszkody, którą może być, np. wyjazd rodziców za granicę na długi okres czasu, przy jednoczesnym całkowitym braku zainteresowania sytuacją dziecka, ciężka choroba połączona z umieszczeniem w odpowiedniej placówce leczniczej, osadzenie w zakładzie karnym w celu odbycia wieloletniej kary, zaginięcie jednego z rodziców. Podobnie władza może być odebrana w sytuacji kiedy rodzic jej nadużywa, czyli znęca się fizycznie i psychicznie nad dzieckiem, zmusza je do pracy nie odpowiadającej jego zdrowiu, skłania do popełnienia przestępstwa, lub prowadzenia niemoralnego trybu życia oraz wywiera na nie negatywny wpływ. Sąd pozbawi rodzica/rodziców władzy rodzicielskiej także wówczas, gdy w rażący sposób zaniedbują oni obowiązki względem dziecka, np. porzucili je, głodzą, tolerują jego złe prowadzenie się, pijaństwo, prostytucję lub działalność przestępczą albo uchylają się od płacenia alimentów. Władza rodzicielska może zostać odebrana także w przypadku, gdy rodzic trwale nie interesuje się dzieckiem.
Kontakty z dzieckiem
W razie braku porozumienia między rodzicami, sąd rozstrzyga również kwestię kontaktów z dzieckiem. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Rodzice mogą także sami ustalić zasady kontaktów z dziećmi.
