Środki karne mają na celu wymierzenie dodatkowej dolegliwości sprawcy przestępstwa lub wykroczenia obok, a w niektórych przypadkach nawet zamiast kary.
Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej jest orzekany na okres od 1 roku do 15 lat. Sąd może orzec zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2012 r. (sygn. akt V KK 449/11), konsekwencją ustawowego wymogu skonkretyzowanego w art. 41 § 2 k.k. ("sąd może orzec zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej") jest konieczność wskazania przy orzekaniu tego środka karnego konkretnej działalności gospodarczej, a tym samym wykluczona jest możliwość orzekania ogólnie zakazu prowadzenia takiej działalności, (…) zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej pełni istotną funkcję w zakresie zapobiegania tego rodzaju działalności, zaś jego orzeczenie – zgodnie z art. 41 § 2 k.k. – uwarunkowane jest skazaniem za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, a także uznaniem, że dalsze prowadzenie działalności gospodarczej zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.
Możliwość orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej jest przewidziane nie tylko na gruncie prawa karnego, ale także upadłościowego. Zgodnie z art. 373 Prawa upadłościowego i naprawczego, sąd może orzec pozbawienie na okres od trzech do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu osoby, która ze swej winy:
• będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w terminie dwóch tygodni od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości wniosku o ogłoszenie upadłości albo
• po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg handlowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, do których wydania lub wskazania była zobowiązana z mocy ustawy, albo
• po ogłoszeniu upadłości ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości, albo
• jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonała innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowanie.
Przy orzekaniu powyższego zakazu sąd bierze pod uwagę stopień winy oraz skutki podejmowanych działań, w szczególności obniżenie wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa upadłego i rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli. Sąd może odstąpić od orzekania zakazu, jeżeli sąd upadłościowy oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości i zezwolił na wszczęcie postępowania naprawczego.
Sąd może orzec pozbawienie na okres od trzech do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu osoby, wobec której:
- już co najmniej raz ogłoszono upadłość, z umorzeniem jej długów po zakończeniu postępowania upadłościowego;
- ogłoszono upadłość nie dawniej niż pięć lat przed ponownym ogłoszeniem upadłości.
Sąd może orzec zakaz prowadzenia działalności gospodarczej wobec dłużnika będącego osobą fizyczną, także jeżeli niewypłacalność dłużnika jest następstwem jego celowego działania lub rażącego niedbalstwa. Powyższą regulację stosuje się do osób uprawnionych do reprezentowania przedsiębiorcy będącego osobą prawną lub spółką handlową niemającą osobowości prawnej, jeżeli niewypłacalność przedsiębiorcy lub pogorszenie jego sytuacji finansowej jest następstwem celowego działania lub rażącego niedbalstwa tych osób.
