Wadliwa decyzja administracyjna może tak naprawdę dotyczyć każdej sprawy, nawet tej najprostszej. Waga błędnie poprowadzonej przez organ sprawy nie ma jednak żadnego znaczenia przy prawie do odszkodowania. Znaczenie mają za to zupełnie inne przesłanki. Dodajmy tylko, że przepisy właściwe w tej kwestii nie znajdują się już w Kodeksie postępowania administracyjnego, lecz w przepisach cywilnoprawnych.
Zgodnie z treścią art. 417[1] § 2 i 3 Kodeksu cywilnego, jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Z kolei art. 161 § 3 KPA wskazuje, iż stronie, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę od organu, który uchylił lub zmienił decyzję; organ ten, w drodze decyzji, orzeka również o odszkodowaniu.
Pamiętajmy, że dla ustalenia wysokości odszkodowania należnego poszkodowanemu przyjmuje się stan majątku poszkodowanego (składników jego majątku) w chwili wyrządzenia szkody, natomiast miarodajne pozostają ceny w chwili ustalania odszkodowania. W odniesieniu do decyzji administracyjnych wyrządzających szkodę związaną z nieruchomościami (tzw. decyzji wadliwych powodujących m.in. utratę prawa własności lub innego prawa) chodzi o stan nieruchomości istniejący w chwili wydania wadliwej decyzji, stanowiącej źródło powstania szkody. Stan taki obejmuje nie tylko parametry fizyczne lub geodezyjne danej nieruchomości (np. jej powierzchnię, infrastrukturę), lecz także samo jej funkcjonalne przeznaczenie społeczno-gospodarcze.
W tym miejscu pojawia się pytanie – jak dokładnie dochodzić należnego odszkodowania od organu administracyjnego? Potrzebne jest w tym celu przeprowadzenie sprawy w sądzie. Roszczenie o zapłatę odszkodowania z tytułu wydania decyzji niezgodnej z prawem lub niezgodnego z prawem niewydania decyzji można dochodzić na drodze sądowej w trybie i na zasadach uregulowanych w Kodeksie postępowania cywilnego. Właściwość rzeczową sądu określa wartość przedmiotu sporu, czyli w omawianym przypadku, wysokość dochodzonego odszkodowania – ustala ją powód (wnoszący sprawę do sądu). Zgodnie z regulacją art. 16 w zw. z art. 17 KPC, sądem właściwym rzeczowo do rozpoznania roszczenia o odszkodowanie w I instancji, co do zasady, jest sąd rejonowy. Jeżeli jednak wysokość dochodzonego odszkodowania przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych właściwy rzeczowo jest sąd okręgowy. Sądem właściwym miejscowo jest sąd siedziby państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie lub sąd, w okręgu którego nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Wybór jednego z tych sądów należy w omawianym wypadku do powoda.
Pozew o zapłatę odszkodowania powinien zawierać:
- oznaczenie sądu, do którego jest skierowany, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz oznaczenie miejsca ich zamieszkania lub siedziby,
- oznaczenie „pozew”,
- dokładnie określone żądanie,
- przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu,
- oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności,
- podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
- wymienienie załączników.
Do pozwu należy dołączyć jego odpisy i odpisy załączników dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom, a ponadto, jeżeli w sądzie nie złożono załączników w oryginale, po jednym odpisie każdego załącznika do akt sądowych. Jeżeli pozew wnosi pełnomocnik, należy dołączyć dodatkowo pełnomocnictwo.
