Definicja pacjenta i świadczeń zdrowotnych w świetle ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 pkt. 4 i 5 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, mianem pacjenta określa się osobę zwracającą się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystającą ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny, zaś świadczeniem zdrowotnym jest świadczenie zdrowotne, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt. 10 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej. W świetle powyższego, za świadczenie zdrowotne uznaje się działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania.
Prawo do świadczeń zdrowotnych w świetle ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej oraz, w sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia odpowiednich świadczeń zdrowotnych, do przejrzystej, obiektywnej, opartej na kryteriach medycznych, procedury ustalającej kolejność dostępu do tych świadczeń.
Prawo żądania zwołania konsylium lekarskiego
Poza powyższym pacjent ma prawo żądać, aby udzielający mu świadczeń zdrowotnych:
- lekarz zasięgnął opinii innego lekarza lub zwołał konsylium lekarskie;
- pielęgniarka (położna) zasięgnęła opinii innej pielęgniarki (położnej).
Lekarz może odmówić zwołania konsylium lekarskiego lub zasięgnięcia opinii innego lekarza, jeżeli uzna, że żądanie, o którym mowa wyżej, jest bezzasadne. Żądanie zwołania konsylium lekarskiego oraz odmowę jego zwołania odnotowuje się w dokumentacji medycznej. Powyższych zasad nie stosuje się jednak do pielęgniarki (położnej) w zakresie zasięgania opinii innej pielęgniarki (położnej).
Prawo do natychmiastowego udzielenia świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia
Pokłosiem unormowań konstytucyjnych jest przyznanie pacjentowi prawa do natychmiastowego udzielenia świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 października 2006 roku (sygn. akt III CSK 123/06), jakkolwiek niewątpliwie każde świadczenie medyczne jest udzielane w sytuacji zagrożenia zdrowia ludzkiego, to jednak ustawodawca wyraźnie odróżnia świadczenia medyczne udzielane w normalnych warunkach, gdy udzielenie pomocy nie wymaga natychmiastowego działania i może być odłożone w czasie od sytuacji, gdy pomoc ta musi być udzielona natychmiast, bowiem jej odroczenie w czasie może skutkować utratą zdrowia (lub życia). Choć więc każde świadczenie medyczne jest udzielane w sytuacji zagrożenia zdrowia, to nie każde jest świadczeniem udzielanym w sytuacji wymagającej natychmiastowej pomocy medycznej, której odroczenie w czasie może spowodować utratę zdrowia lub życia.
Z regulacją art. 7 ustawy o prawach pacjentach i Rzeczniku Praw Pacjenta związane jest unormowanie art. 15 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej, w którym ustawodawca wskazał, że podmiot leczniczy nie może odmówić udzielenia świadczenia zdrowotnego osobie, która potrzebuje natychmiastowego udzielenia takiego świadczenia ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia.
Z kolei norma art. 19 ust. 1-3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wskazuje, że w stanach nagłych świadczenia opieki zdrowotnej są udzielane świadczeniobiorcy niezwłocznie. W przypadku gdy świadczenia opieki zdrowotnej w stanie nagłym są udzielane przez świadczeniodawcę, który nie zawarł umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, świadczeniobiorca ma prawo do tych świadczeń w niezbędnym zakresie. W razie braku możliwości udzielania świadczeń opieki zdrowotnej określonych w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z przyczyn leżących po stronie świadczeniodawcy lub w związku z wystąpieniem siły wyższej, świadczeniodawca zapewnia, udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej przez innego świadczeniodawcę.
Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 29 czerwca 2004 roku (sygn. akt I ACa 1/04), w przypadku udzielenia przez publiczny ZOZ świadczenia ze względu na zagrożenie życia czy zdrowia, obowiązek poniesienia kosztów tego świadczenia na rzecz pacjenta uprawnionego z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego obciąża Kasę Chorych, do której pacjent należał. Obecnie Kasy Chorych zastępuje Narodowy Fundusz Zdrowia.
Prawo do uzyskania świadczeń zdrowotnych związanych z porodem
W art. 7 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta ustawodawca zawarł regulację, w świetle której w przypadku porodu pacjentka ma prawo do uzyskania świadczeń zdrowotnych związanych z porodem.
Prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością
Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych w warunkach odpowiadających określonym w odrębnych przepisach wymaganiom fachowym i sanitarnym. Przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych osoby wykonujące zawód medyczny kierują się zasadami etyki zawodowej określonymi przez właściwe samorządy zawodów medycznych.
Podstawa prawna:
Art. 68 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 2, art. 3, art. 6, art. 7, art. 8 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.
Art. 2, art. 15 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej.
Art. 19 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
