Sprawa z Portugalii
Sprawę rozpoczął Portugalczyk, który jako pasażer brał udział w zderzeniu dwóch samochodów. Mężczyzna ten jadący na przednim siedzeniu pojazdu, nie zapiął pasa bezpieczeństwa i w czasie wypadku przeleciał przez przednią szybę samochodu, co spowodowało głębokie cięcia głowy i twarzy. W związku z tym wniósł on pozew do właściwego sądu portugalskiego przeciwko ubezpieczycielowi pojazdu, w którym podróżował, przeciwko nieubezpieczonemu właścicielowi drugiego auta i jego kierowcy. W pozwie domagał się kwoty 65 tysięcy euro z tytułu szkód poniesionych przez niego w trakcie wypadku, a także kwoty, która zostanie określona w trakcie wykonywania wyroku, z tytułu przyszłych operacji chirurgicznych, którym będzie musiał się ewentualnie poddać.
Sąd pierwszej instancji odrzucił pozew na podstawie portugalskiego kodeksu cywilnego, z uwagi na fakt, że szkody poniesione przez mężczyznę wyniknęłyz jego winy, ponieważ nie zapiął pasów bezpieczeństwa. Poszkodowany wniósł odwołanie do sądu apelacyjnego, który jednak powziął wątpliwości co do zgodności systemu odpowiedzialności cywilnej w prawie portugalskim, mającego zastosowanie w niniejszej sprawie, z przepisami prawa unijnego. W związku z tym zawiesił postępowanie i skierował do Trybunału Sprawiedliwości zapytanie, czy może być stosowane krajowe prawo cywilne przewidujące odmowę lub obniżenie odszkodowania dla ofiary wypadku, która przyczyniła się do wystąpienia szkody poprzez podróżowanie na przednim siedzeniu kierowcy bez zapiętego pasa bezpieczeństwa w przypadku, gdy winy nie można przypisać żadnemu z kierowców. Do tej pory bowiem orzecznictwo TS wyłączało stosowanie przepisów prawa krajowego, a także postanowień umownych, które odmawiały lub ograniczały pasażerowi samochodu, który uległ wypadkowi, prawa do odszkodowania jedynie na podstawie przyczynienia się pasażera do powstania poniesionej przez niego szkody.
Wyrok TS
W wyroku Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że dyrektywy unijne dotyczące odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w wypadkach drogowych mają za zadanie zagwarantować ofiarom wypadków spowodowanych przez pojazdy podobnego sposobu traktowania, bez względu na miejsce w obrębie terytorium Unii, w którym nastąpił wypadek. Wprawdzie państwa członkowskie muszą przestrzegać prawa Unii Europejskiej, niemniej przepisy te nie mają one na celu harmonizacji systemów odpowiedzialności cywilnej państw członkowskich. Każde państwo ma więc swobodę co do określenia systemu odpowiedzialności cywilnej mającego zastosowanie do szkód wynikających z ruchu pojazdów. Państwa członkowskie muszą jednak zapewnić, aby odpowiedzialność cywilna, mająca zastosowanie zgodnie z ich prawem krajowym, była objęta ubezpieczeniem zgodnym z przepisami dyrektyw unijnych. Jak przypomniał Trybunał obowiązek objęcia ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej szkód poniesionych w związku z ruchem pojazdów mechanicznych przez osoby trzecie jest rzeczą odrębną od zakresu odszkodowań wypłacanych im z tytułu odpowiedzialności cywilnej ubezpieczonego. Pierwsza kwestia jest mianowicie objęta gwarancją prawa wspólnotowego i w nim zdefiniowana, druga natomiast jest co do zasady regulowana przez prawo krajowe. Niemniej nie można automatycznie odmawiać odszkodowania pasażerowi samochodu, bądź ograniczać takie prawo w sposób nieproporcjonalny, na podstawie ogólnie i abstrakcyjnie sformułowanego uregulowania krajowego, jedynie w oparciu o przyczynienie się ofiary do powstania szkody. Prawo to może zostać ograniczone jedynie w wyjątkowych okolicznościach, na podstawie indywidualnej oceny sprawy.
