Komu przysługuje prawo do urlopu?
W myśl przepisów ustawy z dnia z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: kodeks pracy), prawo do urlopu nabywają tylko pracownicy. Przy czym należy zaznaczyć, że pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Z powyższego wynika, że osoby wykonujące pracę na podstawie np. jednej z umów cywilnoprawnych, tj. umowy zlecenia czy też umowy o dzieło nie mogą korzystać z prawa do urlopu. W wyroku z dnia 6 maja 2009 r. (sygn. II PK 95/09) Sąd Najwyższy wskazał, że w ramach innych stosunków prawnych niż stosunek pracy prawo do urlopu wypoczynkowego może wynikać z ustalonych zwyczajów. Jednakże prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop musi wynikać z wyraźnej umowy.
W jakim wymiarze przysługuje urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy?
Pracownik, który podejmuje pracę po raz pierwszy – w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Oznacza to, że z upływem pierwszego miesiąca pracy i następnych w tym roku kalendarzowym w którym pracownik podjął pierwszą pracę, to zyskuje on prawo do odpowiednio obliczonego wymiaru urlopu. Prawo do urlopu wypoczynkowego pracownik nabywa u tego pracodawcy, u którego kończą się kolejne miesiące pracy.
Jak obliczyć wymiar urlopu wypoczynkowego w pierwszej pracy?
Jak już zostało wskazane powyżej, podejmując po raz pierwszy pracę, pracownikowi przysługuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Należy jeszcze wskazać, że wymiar urlopu wynosi 20 dni, jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat. Wobec powyższego za 1 miesiąc pracy pracownik nabywa prawo do 1/12 z 20 dni urlopu, czyli do 1 i 2/3 dnia, przy czym należy pamiętać o tym, że zgodnie z art. 154 [2] § 2 kodeksu pracy, jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Zatem łatwo obliczyć, że przepracowanym miesiącu pracownik nabędzie urlop wypoczynkowy w wysokości 1 dnia 5 godzin i 20 minut.
Kiedy pracownik nabywa prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego?
Prawo do kolejnych urlopów wypoczynkowych pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.
Wymiar urlopu wynosi:
- 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
- 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustalany jest proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, biorąc za podstawę wymiar urlopu określony powyżej. Zasada ta ma również zastosowanie w przypadku, gdy pracownik po raz pierwszy podejmuje pracę. Przy obliczaniu wymiaru urlopu niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia, jednakże należy pamiętać o tym, że wymiar urlopu w danym roku kalendarzowym nie może przekroczyć wymiaru wskazanego powyżej.
Czy pracownik może zrzec się prawa do urlopu?
Zgodnie z art. 152 § 1 kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Z treści wskazanej regulacji jasno wynika, że prawo to przysługuje pracownikowi bez względu na rodzaj podstawy jego nawiązania. Należy podkreślić, że prawo do urlopu ma charakter osobisty. W związku z powyższym pracownik nie może się zrzec prawa do urlopu, ani przenieść go na inną osobę. Jeśli doszłoby do zawarcia umowy pomiędzy pracodawcą, a pracownikiem na mocy której pracownik przeniósłby przysługujące mu prawo do urlopu na innego pracownika, to umowa taka w świetle prawa jest nieważna. Wynika to z art. 58 kodeksu cywilnego, który ma w tym przypadku zastosowanie na podstawie art. 300 kodeksu pracy – a zgodnie z którym, czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana. Ponadto należy wskazać, że z uwagi na osobisty charakter prawa do urlopu nie podlega ono dziedziczeniu.
Podstawa prawna:
art. 152 – 155, art. 300 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U.z 1998 r., Nr.21, poz.94 j.t.),
art. 58 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r., poz.121 j.t.).
