Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych jest programem interwencyjnym, co oznacza, że obejmuje najważniejsze działania, które mają doprowadzić do poprawy sytuacji w polskiej onkologii. Realizacja działań profilaktycznych jest jednym z priorytetów Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych. W ramach programu realizowane są następujące zadania z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia: prewencja pierwotna nowotworów, populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy, populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi oraz program badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego, a także program opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe. W ostatnim z wymienionych programów rozróżnić należy dwa moduły, pierwszy z nich – Moduł 1 – dotyczy wczesnego wykrywania nowotworów złośliwych w rodzinach wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka piersi i raka jajnika, natomiast Moduł 2 obejmuje wczesne wykrywanie i prewencje nowotworów złośliwych w rodzinach wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka jelita grubego i błony śluzowej trzonu macicy. Na powyższe zadania począwszy od 2008 roku zostanie przeznaczonych 25% nakładów na program, czyli co najmniej 62 500 000 zł – zakładając, że na program zostanie przyznana minimalna kwota w wysokości 250 000 000 zł.
Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych
Należy jednak zwrócić uwagę na to, iż nakłady na profilaktykę przewyższają zapotrzebowanie, bowiem od początku realizacji „Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych” świadczenia w zakresie programów populacyjnych dla wczesnego wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy finansuje Narodowy Fundusz Zdrowia. Z kolei ze środków „Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych” pokrywane są koszty koordynacji realizacji programów populacyjnych w skali kraju i poszczególnych województw, szkolenia realizatorów, kontroli jakości wykonywanych badań profilaktycznych oraz działań mających na celu zwiększenie zgłaszalności kobiet, a także monitorowanie realizacji i efektywności obu tych zadań.
Głównym kierunkiem działań profilaktycznych, które finansowane są w ramach tego programu jest zwiększenie świadomości społecznej o badaniach profilaktycznych oraz poprawa zgłaszalności na badania tego typu. Zważywszy na to, że program finansowany jest ze środków budżetowych – w jego zakres wchodzą tylko te działania profilaktyczne, których efektywność została udowodniona naukowo.
Od chwili wdrożenia „Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych” zaobserwowano tendencję wzrostu liczby wykonywanych zasad. W odniesieniu do liczby kobiet w grupie wiekowej uprawnionej do objęcia programem zaplanowanej do przebadania w roku 2006, przebadano 12,3% populacji w przypadku raka szyjki macicy i 22,6% populacji w przypadku raka piersi. Natomiast w roku 2007 – w okresie od stycznia do października przebadano 18% populacji w przypadku raka szyjki macicy i 38,5% populacji w przypadku raka piersi. Niewykorzystanie wszystkich środków finansowych spowodowane jest niską świadomością społeczną w zakresie profilaktyki. Do tej pory programy profilaktyczne nie były realizowane na tak wielką skalę i należy upowszechnić konieczność wykonywania tego typu badań w społeczeństwie. W związku z tym, iż świadczenia w zakresie programów profilaktycznych – mammografia i cytologia finansowane są ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, procentowo określone środki finansowe w ustawie z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego „Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych” są aktualnie zbyt duże do racjonalnego wykorzystania.
Aktualnie obowiązujący przepis art. 7 ust. 3 ustawy stanowi, że nakłady na realizację zadań z zakresu wczesnego wykrywania chorób nowotworowych muszą stanowić odpowiednio 20%, 25%, 30% i 35% rocznych nakładów na program. Z tego też powodu ewentualne niewykorzystane środki finansowe nie mogą zostać przeznaczone na inne zadanie realizowane w ramach „Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych”. W sytuacji, gdy projektowana ustawa wejdzie w życie – środki finansowe, które pochodzą z budżetu państwa i są niewykorzystane na profilaktykę zostaną przydzielone na inne zadania realizowane w ramach „Narodowego programy zwalczania chorób nowotworowych”. Do tych programów można zaliczyć m.in. program szkolenia lekarzy rodzinnych i podstawowej opieki zdrowotnej – jednodniowe minimum onkologiczne, szkolenia lekarzy z zakresu diagnostyki nowotworów i opieki nad chorymi po leczeniu onkologicznym lub program wykrywania i rozpoznawania chłoniaków złośliwych.
