Chodzi tu mianowicie o poddanie się przez oskarżonego oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała; wolno także w szczególności od oskarżonego pobrać odciski, fotografować go oraz okazać w celach rozpoznawczych innym osobom; badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem że dokonywane są przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu oskarżonego, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest nieodzowne; w szczególności oskarżony jest obowiązany przy zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi, włosów lub wydzielin organizmu; pobraniu przez funkcjonariusza Policji wymazu ze śluzówki policzków, jeżeli jest to nieodzowne i nie zachodzi obawa, że zagrażałoby to zdrowiu oskarżonego lub innych osób. Pamiętajmy przy tym, że w stosunku do osoby podejrzanej można także dokonać powyższych badań lub czynności, pobrać krew, włosy, wymaz ze śluzówki policzków lub inne wydzieliny organizmu.
Tak naprawdę sposób poddawania się powyższym badaniom i wykonywanie czynności z udziałem oskarżonego oraz osoby podejrzanej został szczegółowo uregulowany w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2005 r. o takim samym tytule. Dwa z przepisów powyższego aktu prawnego zostały niedawno uznany za niekonstytucyjne. Chodzi mianowicie o treść § 5 i 10 powyższego aktu prawnego.
Zgodnie z ich regulacją, organ postępowania musi zapewnić w czasie badania oraz wykonywania czynności asystę, jeżeli jest to niezbędne do przeprowadzenia badania lub wykonania czynności, gdy zachodzi potrzeba zastosowania wobec osoby przymusu bezpośredniego, albo na wniosek przeprowadzającego badanie lub wykonującego czynności. Zastosowanie przymusu bezpośredniego podlega odnotowaniu w dokumentacji sporządzonej w wyniku wykonania badania lub czynności. W przypadku gdy przeprowadzenie pełnego badania jest niemożliwe, mimo zastosowania przymusu bezpośredniego, lekarz ogranicza się do wykonania badania w zakresie możliwym w tej sytuacji, umieszczając o tym informację w dokumentacji badania. Taką regułę stosuje się także odpowiednio do pobrania krwi, włosów lub wydzielin organizmu.
Jak zauważa Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 5 marca 2013 r. (sygn. akt U 2/11), powyższe przepisy są niezgodne z Konstytucją RP.
- § 5 ust. 1 rozporządzenia jest niezgodny z art. 74 § 4 KPK oraz art. 92 ust. 1, art. 41 ust. 1 i art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji;
- § 5 ust. 2 rozporządzenia powołanego w punkcie 1 jest niezgodny z art. 74 § 4 KPK oraz art. 92 ust. 1 i art. 41 ust. 1 Konstytucji;
- § 10 ust. 1 rozporządzenia w części zawierającej słowa "mimo zastosowania przymusu bezpośredniego,", jest niezgodny z art. 74 § 4 KPK oraz art. 92 ust. 1 i art. 41 ust. 1 Konstytucji.
W uzasadnieniu swojego wyroku TK zaznaczył, iż rozporządzenie wprowadzając możliwość stosowania przymusu bezpośredniego podczas badań i czynności, o których mowa w art.74 KPK, uzupełnia ten Kodeks, tracąc charakter wykonawczy i zrywając więź między rozporządzeniem a ustawą. Zakwestionowane przepisy rozporządzenia wykraczają bowiem poza ramy upoważnienia ustawowego, normując materię nieuregulowaną w ustawie. Brak w KPK postanowień co do zasady i trybu stosowania przymusu bezpośredniego podczas badań i czynności oraz co do dopuszczalnych środków takiego przymusu, sprawia, iż kontrola konstytucyjności kwestionowanych przepisów rozporządzenia musi być rygorystyczna. Zważywszy na to, Trybunał stwierdził, że kwestionowane przepisy wprowadzają ograniczenie nietykalności osobistej i wolności osobistej, ingerując w sferę zastrzeżoną wyłącznie dla ustawy, o czym ustawodawca przesądza w art. 41 ust. 1 Konstytucji RP.
Trybunał rozstrzygnął także, że prawo do prywatności wymaga również poszanowania godności ludzkiej oskarżonego lub osoby podejrzanej w trakcie zbierania dowodów biologicznych, które są czynnościami stanowiącymi ingerencję w integralność organizmu człowieka. Podkreślone zostało, że instytucja asysty przewidziana w zakwestionowanym przepisie rozporządzenia stanowi ograniczenie prawa do prywatności, a ponieważ ograniczenie to zostało wprowadzone aktem podstawowym, to § 5 ust. 1 rozporządzenia jest niezgodny z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
