Zgodnie z treścią art. 29 omawianej ustawy, zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko; przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia; przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia.
Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów miesięczny zasiłek macierzyński wynosi 100 % podstawy wymiaru zasiłku. W takiej wysokości wypłacany jest przez cały okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Omawiany zasiłek może być wypłacany zarówno przez ZUS jak i samego pracodawcę. Pierwsze rozwiązanie będzie miało miejsce, gdy pracodawca zgłosił do ubezpieczenia zdrowotnego nie więcej niż 20 pracowników. Wysokość zasiłku macierzyńskiego zależy tak naprawdę od wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przed przejściem na urlop. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku obliczamy przeciętne miesięczne wynagrodzenie z 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających przejście pracownicy na urlop macierzyński. Następnie obliczamy jaka przeciętna kwota była podstawą odprowadzania składek na ubezpieczenie, jeśli prowadzimy działalność gospodarczą lub odprowadzamy dobrowolne składki (np. jeśli pracujemy na umowach o dzieło). Właśnie taki jak obliczona średnia, zasiłek macierzyński otrzymamy. Pamiętajmy przy tym o regulacji art. 43 ustawy o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego – podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe. Oznacza to, że bez względu na wysokość zadeklarowanej podstawy wymiaru zasiłku przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem – wysokość pobieranego zasiłku nie może być wyższa niż obliczona od poprzedniej "pracowniczej" podstawy wymiaru tego świadczenia, jeżeli pomiędzy okresami pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy i nabycia prawa do zasiłku z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego osoby prowadzącej pozarolniczą działalność nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.
W praktyce obliczanie podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego może skomplikować się, jeśli pracownik uprawniony do tego typu świadczenia nie osiągnął pełnego wynagrodzenia z przyczyn usprawiedliwionych. W takiej sytuacji musimy wyłączyć wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy. Jednocześnie przyjmuje się wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował co najmniej połowę obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy. Jeżeli pracownik w każdym miesiącu przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy z przyczyn usprawiedliwionych, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględnia się wynagrodzenie za wszystkie miesiące, uzupełnione do pełnej wysokości.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego może wkrótce ulec zmianie, a wszystko na skutek planowanej nowelizacji omawianego aktu prawnego. Zmiany obejmą wszystkie osoby prowadzące działalność gospodarczą krócej niż rok i opłacające składki w wysokości wyższej niż ustawowe minimum. Wysokość przedmiotowego zasiłku, a także zasiłku chorobowego, będzie uzależniona od czasu opłacania składek. Ustawodawca chce wprowadzić minimalną wysokość zasiłku, będącą bazą dla obliczania jej większej wartości. Oznacza to, że opłacanie składek społecznych przez miesiąc skutkuje nabyciem prawa do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 60% średniego prognozowanego wynagrodzenia (na chwilę obecną jest to kwota w wysokości 2227,80 zł) plus 1/12 nadwyżki opłaconej wcześniej składki. Zasiłek odpowiadający w całości odprowadzanej składce będzie zatem możliwy do uzyskania dopiero po roku opłacania składek.
Na zakończenie pamiętajmy, że zasiłek macierzyński przysługuje również ubezpieczonemu-ojcu dziecka przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego przysługującego pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko.
