Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie nowej konstrukcji prawnej – tzw. podstawowego miejsca zamieszkania. Zgodnie z definicją zawartą w projekcie, podstawowymmiejscem zamieszkania osoby podlegającym rejestracji jest miejsce oznaczone adresem, w którym koncentrują się jej więzi osobiste oraz najczęściej spędza codzienny czas wolny od pracy i do którego zwykle powraca niezależnie od czasowych nieobecności związanych w szczególności z wypoczynkiem, odwiedzinami u krewnych i przyjaciół, nauką, wykonywaniem pracy lub leczeniem. Z kolei miejscem zamieszkania osoby fizycznej, w rozumieniu art. 25 Kodeksu cywilnego, jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Zasadnicza różnica w obu definicjach sprowadza się, zatem do obowiązku rejestracji podstawowegomiejsca zamieszkania. Równocześnie przepis przejściowy art. 130 projektu ustawy przewiduje, że dotychczasowe miejsce zameldowania „stanie się” zarejestrowanym
podstawowym miejscem zamieszkania. Tymczasem ustalenie właściwości miejscowej organu podatkowego w obecnym stanie prawnym opiera się na kryterium miejsca zamieszkania w rozumieniu art. 25 Kodeksu cywilnego. Kwestia miejsca zameldowania pozostaje bez znaczenia dla celów właściwości miejscowej organów podatkowych. W związku z tym zachodzi konieczność wprowadzenia w ustawie – Ordynacja podatkowa definicji “miejsca zamieszkania osoby fizycznej”, odwołującej się do zarejestrowanego podstawowegomiejsca zamieszkania w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności.
W art. 11a § 1wprowadzono definicję miejsca zamieszkania osoby fizycznej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Co do zasady jest nim zarejestrowane podstawowe miejsce zamieszkania w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności. Wskazane wyżej kryterium wyznaczania właściwości organu podatkowego ma zastosowanie zarówno do osób dokonujących zgłoszenia podstawowego miejsca zamieszkania w trybie art. 26 ust.1 rządowego projektu ustawy o ewidencji ludności jak i do tych, których dotychczasowe miejsce zameldowania „stało się” zarejestrowanym podstawowym miejscem zamieszkania na podstawie przepisu przejściowego art. 130 rządowego projektu. Na skutek tych zmian, miejsce zamieszkania osoby fizycznej dla celów podatkowych będzie ustalane nie w oparciu o ewidencję podatników, lecz o rejestr PESEL. W celu zapewnienia sprawnego działania organów podatkowych, niezbędnym staje się pilne zapewnienie im bezpośredniego dostępu do danych adresowych zgromadzonych w tej bazie. Określono w przepisach projektu także, że w przypadku niezarejestrowania podstawowego miejsca zamieszkania w trybie wskazanym w przepisach o ewidencji ludności, miejscem zamieszkania osoby fizycznej będzie miejsce zamieszkania w rozumieniu art. 25 Kodeksu cywilnego. Powyższe stanowi wyjątek od zasady określonej w art. 11a § 1. Przepis ten umożliwi wyznaczenie właściwości miejscowej organu podatkowego w przypadku niewykonania przez podatnika obowiązku rejestracji podstawowego miejsca zamieszkania lub w odniesieniu do podatników, na których nie ciąży obowiązek rejestracji.
Przewidziano także, że w przypadku braku miejsca zamieszkania osoby fizycznej, przyjmuje się jej miejsce pobytu. Uregulowanie to, co do zasady dotyczyć będzie osób nieposiadających miejsca zamieszkania na terytorium RP i nie podlegających obowiązkowi
rejestracji oraz bezdomnych.
W przepisach zaproponowano, aby w razie niedopełnienia obowiązku ustanowienia przez stronę pełnomocnika w związku z wyjazdem za granicę na okres co najmniej 2 miesięcy, pismo było uważane za doręczone pod dotychczasowym adresem miejsca zamieszkania lub pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Katalog miejsc, w których mogą być doręczane pisma, rozszerzono o miejsce wykonywania przez osobę fizyczną działalności gospodarczej. Zmiana podyktowana jest potrzebą uściślenia przepisów, które były przedmiotem licznych orzeczeń sądów administracyjnych. Wątpliwości dotyczą tego, czy pod pojęciem miejsca pracy należy rozumieć wyłącznie miejsce, w którym adresat jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę bądź innej umowy, czy również miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.
Zaproponowano wprowadzenie dwuletniego okresu przejściowego w trakcie, którego dla celów podatkowych miejscem zamieszkania osób objętych ewidencją ludności będzie miejsce zgłoszone w trybie określonym w przepisach o ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, o ile w tym trybie nie zostanie zgłoszone zarejestrowane podstawowe miejsce zamieszkania. Pozwoli to złagodzić skutki automatycznej zmiany właściwości miejscowej organu podatkowego i zapewni czas dający podatnikowi możliwość podjęcia i realizacji swojej decyzji, co do wpływu na formalny stan rzeczy i podporządkowania się nowym regulacjom w tym zakresie bądź ich akceptacji – poprzez dokonanie stosownego zgłoszenia lub zaniechanie działań.
