Józef S. został dwukrotnie skazany za występki, polegające na jeździe rowerem w stanie nietrzeźwości. Wymierzono mu za to dwukrotnie karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Drugie przestępstwo było w rozumieniu art. 115§3 k. k. podobne do poprzedniego i zostało popełnione w okresie próby. W związku z tym, sąd rejonowy z urzędu, wszczął wobec Józefa S. postępowanie wykonawcze, w przedmiocie zarządzenia wobec niego wykonania kary 6 miesięcy pozbawienia wolności. Na kolejnym posiedzeniu sądu ustalono, że skazany obecnie nie łamie porządku prawnego. Zaniechał nadużywania alkoholu. Podjął leczenie odwykowe przeciwalkoholowe. Posiada dobrą opinię środowiskową. Skazany jednak został na podstawie zakwestionowanego przepisu, który obliguje sąd do zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności.
Według sądu pytającego istnieją wątpliwości, czy zakwestionowany przepis nakazujący sądowi zarządzenie wykonania kary, jest zgodny z konstytucyjnymi zasadami równości i sprawiedliwości. W odniesieniu do innych osób należących do tej samej kategorii skazanych, którzy w okresie próby popełnili także przestępstwa – podobne lub niepodobne – i zostali za nie skazani, sąd orzekając na podstawie art. 75 § 2 k.k. ma możliwość swobodnej oceny celowości zarządzenia wykonania kary. Jest to wynikiem zawartego w tych przepisach niesprawiedliwego zróżnicowania przez ustawodawcę sytuacji prawnej skazanych. W opinii sądu pytającego w przypadku zakwestionowanego przepisu ustawodawca całkowicie pozbawił sąd swobody orzekania. Nie określił granic tej swobody, a w to miejsce nakazał sądowi wydać orzeczenie o zarządzeniu wykonania kary.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 75 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny jest zgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na zbędność wydania wyroku. Oznacza to, że podstawy obligatoryjnego zarządzenia przez sąd wykonania kary warunkowo zawieszonej są zgodne z konstytucją.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, w granicach swobody regulacyjnej przysługującej ustawodawcy mieściło się wprowadzenie przepisu stanowiącego sankcję wobec sprawcy, który mimo danej mu szansy nie tylko nie spełnił pomyślnej prognozy kryminologicznej co do zachowania się w okresie próby, ale ponownie popełnił umyślne przestępstwo i to podobne do poprzedniego, za które został prawomocnie skazany na karę pozbawienia wolności. Wątpliwości sądu pytającego dotyczące zgodności art. 75 § 1 k.k. z konstytucyjną zasadą równości opierały się na tezie o istotnym podobieństwie między kategoriami podmiotów objętych dyspozycją art. 75 § 1 k.k., który przewiduje podstawy obligatoryjnego zarządzenia wykonania kary i art. 75 § 2 k.k., który przewiduje podstawy fakultatywnego zarządzenia wykonania kary.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że podmioty objęte dyspozycją art. 75 § 1 k.k. stanowią odrębną kategorię niż podmioty wymienione w art. 75 § 2 k.k., wobec czego ich sytuacja może być unormowana w sposób odmienny. Według TK podmioty w stosunku, do których sąd zarządza obligatoryjne i fakultatywne wykonanie kary różnią się następującymi cechami:
- umyślność przestępstwa jest wskazana w art. 75 § 1 k.k., podczas gdy art. 75 § 2 k.k. obejmuje swym zakresem także przestępstwa nieumyślne;
- warunek podobieństwa przestępstwa umyślnego do wcześniej popełnionego, niewystępujący w art. 75 §2 k.k.;
- prawomocne skazanie na karę pozbawienia wolności w drugim wyroku jest konieczną przesłanką zastosowania art. 75 § 1 k.k., podczas gdy w świetle art. 75 § 2 k.k. przesłanką zastosowania tej podstawy zarządzenia wykonania kary nie musi być popełnienie przestępstwa, lecz "rażące naruszenie porządku prawnego", które nie musi być czynem karalnym.
Trybunał Konstytucyjny wskazał, że sąd w postępowaniu wykonawczym w przypadku kary warunkowo zawieszonej dysponuje swobodą w zakresie rozstrzygnięcia o zarządzeniu wykonania kary warunkowo zawieszonej. Ustawodawca może jednak ograniczyć zakres swobody orzeczniczej sądu ze względu na szczególne okoliczności, o których mowa w art. 75 § 1 k.k.
