Podział majątku może nastąpić tak naprawdę już w trakcie prowadzonej rozprawy rozwodowej. Pamiętajmy jednak, ze tego typu rozwiązanie sąd może zastosować, jeśli nie spowoduje to nadmiernego przedłużenia postępowania. Duży majątek i spory istniejące pomiędzy stronami z pewnością nie będą pozytywną przesłanką decydującą o podziale majątku w trakcie prowadzonej rozprawy rozwodowej. Jak pokazuje doświadczenie sądowe, podział majątku pomiędzy małżonkami następuje w zdecydowanej większości już po orzeczeniu rozwodu.
Jest to oczywiście związane z koniecznością wytoczenia kolejnej sprawy sądowej, to z kolei generuje kolejne koszty. Wniosek o podział majątku podlega opłacie w wysokości 300 zł, jeżeli byli małżonkowie przedstawią sądowi zgodny projekt podziału. Brak porozumienia będzie jednak kosztował rozwiedzionych dużo więcej, za wniosek bez projektu podziału trzeba bowiem zapłacić 1000 zł. Niezależnie od wysokości opłaty za przedmiotowy wniosek, pamiętajmy aby skierować go do sądu właściwego ze względu na miejsce położenia majątku, który ma zostać podzielony. Nie jest to jednak jedyny wymóg, który przewidział polski ustawodawca. Pismo musi zawierać w sobie dokładne określenie przedmiotów i praw podlegających podziałowi. Należy także określić wartość dzielonego majątku – sąd może jednak nie zgodzić się z zaprezentowaną przez wnioskodawców wyceną i sam dokona oszacowania wartości majątku.
Zgodnie z treścią art. 567 Kodeksu postępowania cywilnego, w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. W razie sporu co do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym sąd może w tym przedmiocie orzec postanowieniem wstępnym. Do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, a zwłaszcza do odrębnego postępowania w sprawach wymienionych w paragrafie pierwszym stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Jak podkreśla Sąd Najwyższy, w postępowaniu o podział majątku wspólnego dokonuje się rozliczeń z tytułu nakładów z majątku osobistego poczynionych na majątek objęty wspólnością w okresie między ustaniem wspólności a dokonaniem podziału majątku wspólnego. Rozstrzygnięcie o tych roszczeniach wymienionych w art. 686 KPC nie należy do istoty postępowania działowego (o podział majątku wspólnego), lecz następuje przy okazji tego postępowania, w celu ostatecznego zakończenia wszystkich kwestii wiążących się z działem spadku (podziałem majątku wspólnego) – między spadkobiercami (byłymi małżonkami). Sam fakt rozpoznania roszczeń z tytułu poczynionych nakładów na majątek objęty wspólnością w postępowaniu nieprocesowym, nie uzasadnia stosowania do reguł rządzących rozstrzyganiem tych roszczeń zasad odmiennych od tych, jakie rządzą rozstrzyganiem tych roszczeń w procesie. Niepodobna przyjąć, aby wzgląd na usprawiedliwiony interes osób uprawnionych – byłych małżonków, którym przysługują roszczenia z tytułu poczynionych nakładów z majątku osobistego na majątek objęty wspólnością, miał wyłącznie decydować – gdy nie wynika to z innych przepisów procesowych – o prawie przyznania im określonego środka procesowego w razie wydania przez sąd orzeczenia nie zawierającego rozstrzygnięcia o całości bądź części ich żądań (por. postanowienie SN z 1.12.2011 r. sygn. akt I CSK 78/11).
Pamiętajmy, że przy podziale majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami w zasadzie nie bierze się pod uwagę pasywów. Niespłacone długi, które obciążają majątek wspólny, przy podziale majątku wspólnego w zasadzie nie podlegają rozliczeniu. Jednakże inną kwestią jest ustalenie wartości przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego i podlegających podziałowi. Przy szacowaniu składników majątku wspólnego należy uwzględnić obciążenie zmieniające rzeczywistą wartość tych składników majątkowych, w szczególności obciążenie o charakterze prawnorzeczowym, za które ponosi odpowiedzialność każdorazowy właściciel nieruchomości, zwłaszcza obciążenie hipoteką i prawami dożywocia. Wartość takich obciążeń odlicza się zarówno przy ustalaniu składników majątku wspólnego, jak i przy zaliczeniu wartości przyznanej jednemu z małżonków nieruchomości na poczet przysługującego mu udziału w majątku wspólnym.
