Pomysł na reklamę w świetle przepisów prawa autorskiego

Utwór jako przedmiot prawa autorskiego

Zgodnie z art. 1 ust. 1 – 4 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

• wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
• plastyczne;
• fotograficzne;
• lutnicze;
• wzornictwa przemysłowego;
• architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
• muzyczne i słowno-muzyczne;
• sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
• audiowizualne (w tym filmowe).

Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną, a ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.

Istotne jest również to, że ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia. Nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

W art. 79 ust. 1 ustawy wskazano katalog roszczeń. Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:

1. zaniechania naruszania;
2. usunięcia skutków naruszenia;
3. naprawienia wyrządzonej szkody:
   1. na zasadach ogólnych albo
   2. poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;
4. wydania uzyskanych korzyści.

Niezależnie od roszczeń określonych wyżej, uprawniony może domagać się jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd (art. 79 ust. 2). Sąd może również nakazać osobie, która naruszyła autorskie prawa majątkowe, na jej wniosek i za zgodą uprawnionego, w przypadku gdy naruszenie jest niezawinione, zapłatę stosownej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego, jeżeli zaniechanie naruszania lub usunięcie skutków naruszenia byłoby dla osoby naruszającej niewspółmiernie dotkliwe (art. 79 ust. 3).

Rozwiązanie problemu

W pierwszej kolejności należałoby zastanowić się, czy przedmiot, którego ochrony domagałby się pytający stanowi utwór w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, czy też dotyczy pomysłu, który z mocy art. 1 ust. 2(1)  tej ustawy jest wyłączony z zakresu jej ochrony. Za utwór należy uznać każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Istotą utworu jest zatem również jego sposób wyrażenia (utrwalenia w jakiejkolwiek postaci), co oznacza, że musi to być zindywidualizowany w konkretnej postaci, uzewnętrzniony w treści lub formie rezultat działania. W przeciwieństwie do tak rozumianego utworu stoją natomiast pomysły (idee), które nie zawierają w sobie sposobu wyrażenia. Wśród nich powszechnie wymienia się pomysły na kampanię reklamową. Wyłączenie spod ochrony autorskoprawnej pomysłów miało zapobiec monopolizacji myśli człowieka, które powinny stanowić dobro publiczne, przynajmniej z punktu widzenia prawa autorskiego (zob. uzas. wyr. Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 października 2012 r., sygn. akt V ACa 175/12).

Z przywołanego stanu faktycznego wynika, że mamy do czynienia z pomysłem na reklamę. Pomysł taki (idea) nie podlega jednak ochronie, gdyż został on w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych wyłączony (art. 1 ust. 2(1) ). W orzecznictwie podkreśla się również, że „nie uważa się za dzieło samego umieszczenia jakiekolwiek hasła, czy nawet samych słów wydrukowanych w kolorze czarnym na białym tle, czy też umieszczenia nieba w tle gór, co stanowi zjawisko naturalne, a nie powstało w wyniku pracy intelektualnej człowieka”. Co więcej, utworem jest dzieło w całości, a nie jego poszczególne elementy, one nie podlegają odrębnej ochronie (zob. wyr. Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 października 2012 r. , sygn. akt V ACa 175/12.

Należy również podkreślić, że nie jest utworem opis przyszłego, mogącego hipotetycznie powstać utworu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 17 grudnia 2009 r., sygn. akt I ACa 893/09). Wykorzystanie natomiast cudzego pomysłu, nawet jeśli takie rozstrzygniecie przyjęlibyśmy w przestawionych stanie faktycznym, nie stanowi jeszcze opracowania cudzego utworu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 września 1995 r., sygn. akt I ACr 620/95).

Podstawa prawna:
Art. 1, art. 79 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U.2016.666).