Regulację prawną umów ubezpieczeniowych (i szeregu związanych z tą materią czynności) możemy odnaleźć w wielu różnych aktach prawnych. Jednym z podstawowych jest oczywiście Kodeks cywilny. Skupmy się jednak na zawodzie pośrednika ubezpieczeniowego, który został odrębnie unormowany w polskim systemie prawnym.
Powyższe zagadnienie możemy odnaleźć w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym. Zgodnie z treścią art. 2 w/w aktu prawnego, pośrednictwo ubezpieczeniowe polega na wykonywaniu przez pośrednika za wynagrodzeniem czynności faktycznych lub czynności prawnych związanych z zawieraniem lub wykonywaniem umów ubezpieczenia. Pośrednictwo ubezpieczeniowe jest wykonywane wyłącznie przez agentów ubezpieczeniowych lub brokerów ubezpieczeniowych. Pośrednictwo ubezpieczeniowe w zakresie reasekuracji jest wykonywane wyłącznie przez brokerów ubezpieczeniowych posiadających zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej w zakresie reasekuracji (brokerów reasekuracyjnych). Pamiętajmy, że pośrednictwo ubezpieczeniowe jest działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Oznacza to oczywiście obowiązek rejestracyjny i uzyskanie zgody na prowadzenie takiej działalności.
Ustawodawca przewidział, że pośrednictwo ubezpieczeniowe może dotyczyć tylko dwóch zawodów – agenta oraz brokera ubezpieczeniowego. Agentem ubezpieczeniowym jest przedsiębiorca wykonujący działalność agencyjną na podstawie umowy agencyjnej zawartej z zakładem ubezpieczeń i wpisany do rejestru agentów ubezpieczeniowych. Nie może nim jednak być przedsiębiorca prawomocnie pozbawiony prawa prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z art. 373 lub art. 374 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze, w czasie trwania orzeczonego zakazu. Działalność agencyjna obejmuje czynności dokonywane w imieniu lub na rzecz zakładu ubezpieczeń polegające na: pozyskiwaniu klientów, wykonywaniu czynności przygotowawczych zmierzających do zawierania umów ubezpieczenia, zawieraniu umów ubezpieczenia oraz uczestniczeniu w administrowaniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia, także w sprawach o odszkodowanie, jak również na organizowaniu i nadzorowaniu czynności agencyjnych. Z kolei brokerem ubezpieczeniowym określamy osobę fizyczną albo prawną posiadającą, wydane przez organ nadzoru, zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej i wpisaną do rejestru brokerów ubezpieczeniowych. Niezależnie od tego z jakiego rodzaju pośrednikiem mamy do czynienia, pamiętajmy, że zrzeszeni są oni w Polskiej Izbie Pośredników Ubezpieczeniowych i Finansowych. Działalność brokerska dotyczy czynności realizowanych w imieniu lub na rzecz podmiotu poszukującego ochrony ubezpieczeniowej, polegających na zawieraniu lub doprowadzaniu do zawarcia umów ubezpieczenia, wykonywaniu czynności przygotowawczych do zawarcia umów ubezpieczenia oraz uczestniczeniu w zarządzaniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia, także w sprawach o odszkodowanie, jak również na organizowaniu i nadzorowaniu czynności brokerskich.
Wykonywanie pośrednictwa ubezpieczeniowego bez wymaganych kwalifikacji jest oczywiście naruszeniem przepisów prawa powszechnie obowiązującego. Ustawodawca przewidział za takie czyny surową odpowiedzialność. Zgodnie z treścią art. 47 i 48 omawianej ustawy, kto wykonuje:
- działalność agencyjną, nie będąc do tego upoważnionym,
- czynności agenta ubezpieczeniowego, nie będąc do tego upoważnionym,
- działalność brokerską w zakresie ubezpieczeń lub w zakresie reasekuracji bez wymaganego zezwolenia,
- czynności brokerskie, nie będąc do tego upoważnionym
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo karze pozbawienia wolności do lat 2.
Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się czynu określonego w pkt 1 i 3, działając w imieniu osoby prawnej. Kto, nie będąc agentem ubezpieczeniowym, brokerem ubezpieczeniowym lub reasekuracyjnym albo podmiotem wykonującym czynności agencyjne albo czynności brokerskie w zakresie ubezpieczeń lub reasekuracji na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, używa określeń wskazujących na wykonywanie czynności agencyjnych albo czynności brokerskich w zakresie ubezpieczeń lub reasekuracji w nazwie, reklamie lub do oznaczania własnej działalności gospodarczej podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo karze pozbawienia wolności do roku. Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się takiego czynu działając w imieniu osoby prawnej.
