Instytucją z dziedziny prawa cywilnego służącą ochronie interesów osób poszkodowanych jest zadośćuczynienie, wynikające z art. 445 § 1 kodeksu cywilnego, w świetle którego w razie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę, tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Szkoda osoby poszkodowanej powinna wynikać z czynu niedozwolonego i można ją rozróżnić na szkodę o charakterze majątkowym i niemajątkowym (krzywda). Wartość szkody majątkowej jest możliwa do oznaczenia w formie pieniężnej, a jej wyrównaniem powinna być równowartość rzeczywiście utraconej wartości majątkowej. Natomiast za szkodę niemajątkową przysługuje zadośćuczynienie, stanowiące rekompensatę doznanych przez osobę poszkodowaną strat niemajątkowych, tj. cierpienia, negatywnych przeżyć, strat moralnych. Z punktu widzenia poszkodowanego, zaspokojenie tych strat nie zawsze jest możliwe.
Natomiast zgodnie z art. 46 kodeksu karnego sąd, na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej, orzeka nawiązkę w wysokości do 200 tys. złotych na rzecz pokrzywdzonego, a w razie jego śmierci w wyniku popełnionego przez skazanego przestępstwa, nawiązkę na rzecz osoby najbliższej, której sytuacja życiowa wskutek śmierci pokrzywdzonego uległa znacznemu pogorszeniu.
Nawiązka ma charakter penalny i kompensacyjny. Jest orzekana jedynie w stosunku do sprawcy przestępstwa umyślnego, które skutkowało śmiercią, ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu, naruszeniem czynności narządu ciała czy rozstrojem zdrowia. Można ją również orzec na rzecz stowarzyszenia, fundacji, instytucji lub organizacji społecznej. Stanowi ona środek alternatywny do obowiązku naprawienia szkody w celu zadośćuczynienia pokrzywdzonemu.
Pamiętaj: Jeżeli zasądzone zadośćuczynienie albo nawiązka nie stanowią pełnego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, pokrzywdzony może dochodzić dalszych roszczeń w postępowaniu cywilnym
Podstawa prawna: art. 415 § 6 kodeksu postępowania karnego
Zastosowanie powyższego środka karnego nie uniemożliwia jednak poszkodowanemu dochodzenia dalszych roszczeń. Wbrew częstym zarzutom, podnoszonym przez pozwanych, w takiej sytuacji nie zachodzi powaga rzeczy osądzonej, o czym pisał w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 stycznia 2014 roku Sąd Okręgowy w Bydgoszczy (II Ca 450/13). W przypadku wszczęcia późniejszego postępowania cywilnego istnieje co prawda tożsamość przedmiotów sporu, ale inna jest podstawa prawna, choć ta sama podstawa faktyczna.
Poszkodowany może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym, jeżeli zasądzone na jego rzecz w postępowaniu karnym odszkodowanie, zadośćuczynienie, obowiązek naprawienia szkody albo nawiązka nie pokrywają całej szkody lub nie stanowią pełnego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Pamiętaj: Przy określaniu wysokości odpowiedniego zadośćuczynienia w postępowaniu cywilnym, suma wcześniej przyznanej nawiązki może mieć istotne znaczenie.
Orzecznictwo: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 5 lipca 2013 roku (I ACa 164/13)
Tak więc przyznanie nawiązki w postępowaniu karnym nie uniemożliwia dochodzenia dalszych roszczeń przez poszkodowanego od ubezpieczyciela lub w sądzie cywilnym.
Agnieszka Niewińska
