Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 468 KPK, w postępowaniu uproszczonym stosuje się przepisy o postępowaniu zwyczajnym, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej. Powyższe postępowanie należy do szczególnego trybu, pomimo tego, iż wiąże się z trybem zwyczajnym. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że postępowanie uproszczone jest tzw. trybem wyjściowym dla pozostałych kodeksowych postępowań szczególnych, jeżeli regulujące je przepisy nie przewidują odmienności specyficznych dla danego trybu.
Generalnie sąd rozpoznaje w trybie uproszczonym sprawy, w których było prowadzone dochodzenie. Będą to zatem sprawy, w których istnieje zagrożenie karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. Przy przestępstwach przeciwko mieniu dochodzenie prowadzi się wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 100 000 złotych. Pamiętajmy jednak, że dochodzenia nie prowadzi się w stosunku do oskarżonego pozbawionego wolności w tej lub innej sprawie, chyba że zastosowano zatrzymanie lub sprawcę ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem tymczasowo aresztowano. Ponadto nie prowadzi się dochodzenia jeżeli oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy lub gdy biegli lekarze psychiatrzy powołani do wydania opinii w sprawie stwierdzą, że poczytalność oskarżonego w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu lub w czasie postępowania jest wyłączona albo w znacznym stopniu ograniczona.
Sprawy w trybie uproszczonym sąd rozpoznaje jednoosobowo. Sędzia ma prawa i obowiązki przewodniczącego. Prezes sądu okręgowego może zarządzić rozpoznanie sprawy w postępowaniu odwoławczym w składzie jednego sędziego. Cechą charakterystyczną omawianego postępowania jest to, że niestawiennictwo oskarżyciela nie tamuje toku rozprawy ani posiedzenia. Pamiętajmy przy tym jednak, że rozprawy głównej nie można przeprowadzić w czasie nieobecności oskarżonego, jeżeli usprawiedliwiwszy swe niestawiennictwo wnosił o odroczenie rozprawy. Kolejnym wyznacznikiem postępowania uproszczonego jest forma orzeczeń wydawanych przez sądy. Wyroki przybierają postać zaoczną – można przy tym orzec w takiej sytuacji tytułem środka zabezpieczającego jedynie przepadek przedmiotów. Wyrok zaoczny doręcza się oskarżonemu. W terminie 7 dni od doręczenia odpisu wyroku zaocznego oskarżony może wnieść sprzeciw, w którym powinien usprawiedliwić swoją nieobecność na rozprawie. Może on połączyć ze sprzeciwem wniosek o uzasadnienie wyroku na wypadek nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu. Sąd nie uwzględni sprzeciwu, jeżeli uzna nieobecność oskarżonego na rozprawie za nie usprawiedliwioną. Na postanowienie to służy zażalenie. Uwzględnienie sprzeciwu powoduje ponowne rozpoznanie sprawy. Wyrok zaoczny traci moc, gdy oskarżony lub jego obrońca stawi się na rozprawę. Każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać nie dłużej niż 21 dni.
Postępowanie karne prowadzone w trybie uproszonym nie posiada jednak charakteru ostatecznego. Innymi słowy powyższy tryb nie jest ostateczny, toteż istnieją sytuacje, w których możliwy jest powrót do zwyczajnej formy rozpatrywania określonej sprawy przez sąd. Zgodnie z art. 483 KPK, jeżeli po rozpoczęciu przewodu sądowego okaże się, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, sąd za zgodą oskarżonego rozpoznaje sprawę w dalszym ciągu w postępowaniu zwyczajnym. Stanowisko w tej sprawie wyraził także Sąd Najwyższy – w sytuacji gdy sprawa należy do kategorii spraw podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, ale przerwa w rozprawie przekroczyła okres 21 dni zakreślony w dyspozycji art. 484 § 1 KPK obligatoryjne jest rozpoznawanie sprawy w dalszym ciągu w postępowaniu zwyczajnym – z zachowaniem tego samego składu orzekającego. W odróżnieniu od art. 483 KPK brak jest w tym układzie obowiązku uzyskiwania zgody oskarżonego na kontynuowanie rozprawy (por. wyrok SN z 29.11.2005 r. sygn. akt IV KK 214/05).
