Zgodnie z treścią art. 22 §1 KP, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Jeżeli zatem wykonywanie jakichkolwiek czynności dla osoby trzeciej, nawet na podstawie umowy cywilnoprawnej, nosi powyższe znamiona, to w takiej sytuacji można żądać uznania, że strony wiąże stosunek pracy a nie stosunek zobowiązaniowy typu cywilnoprawnego. Jeśli pracodawca nie zechce uznać naszego stanowiska, jedyną drogą skutecznego dochodzenia swoich praw jest złożenie pozwu o ustalenie istnienia stosunku pracy.
Art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego wskazuje, że powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Jak zaznaczył sąd apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 18 czerwca 2013 r. (sygn. akt I ACa 448/13), o istnieniu interesu prawnego w rozumieniu powyższego przepisu można mówić tylko wówczas, jeżeli wyrok ustalający skutkować będzie jakąś korzystną dla powoda zmianą w jego sytuacji, polegającą na usunięciu lub wyjaśnieniu wątpliwości co do treści dotyczących go stosunków prawnych a osiągnięcie tego celu nie jest możliwe w inny sposób, np. w innym postępowaniu cywilnym. Tym samym istnienie interesu prawnego w żądaniu ustalenia prawa lub stosunku prawnego kwestionowane jest w tych sytuacjach, w których występuje (możliwa jest) – obok powództwa o ustalenie – równocześnie inna forma ochrony praw podmiotowych stanowiących przedmiot ustalenia. Zasada ta odnosi się również do sytuacji, gdy w innej sprawie powstał już spór co do naruszenia prawa, którego ochrony w formie ustalenia dochodzi powód. Tak więc powództwo o ustalenie, gdy toczy się już sprawa między tymi samymi stronami o świadczenie, podlega oddaleniu ze względu na brak interesu prawnego. Przy czym, zasady tej nie można ograniczyć jedynie do wypadku, gdy roszczenie o świadczenie przysługuje powodowi. Strona ma interes prawny w ustaleniu swego prawa dopóty, dopóki nie została pozwana przez swojego przeciwnika o świadczenie z tym prawem związane. Gdy taka sytuacja nastąpiła, stronie przysługuje jedynie obrona we wszczętym procesie o świadczenie.
Pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy składamy do sądu rejonowego właściwości ogólnej pozwanego, bądź przed sąd, w okręgu którego praca jest, była, miała być wykonywana, bądź przed sąd, w okręgu którego znajduje się zakład pracy. W przedmiotowym piśmie oprócz dokładnego określenia powoda oraz pozwanego pamiętajmy o właściwym uzasadnieniu naszego żądania. Warto do pozwu dołączyć także zawarte umowy łączące nas z pozwanym. Kolejnymi obligatoryjnymi elementami omawianego pisma są:
- określenie żądań, zaś w sprawach majątkowych należy podać wartość przedmiotu sporu;
- czytelny podpis powoda;
- dołączenie kserokopii odpisu pozwu i załączników dla strony pozwanej.
Pozew może przy tym zawierać inne dodatkowe wnioski, takie jak np. :
- przeprowadzenie rozprawy podczas nieobecności powoda;
- wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych;
- polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę akt osobowych powoda;
- nadanie z urzędu wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności wydanemu zaocznie lub z uznania;
- przyznanie pomocy prawnej z urzędu;
- zasądzenie powodowi od pozwanego kosztów postępowania sądowego, których zestawienie zostanie przedłożone przed zakończeniem rozprawy.
Na zakończenie dobra wiadomość – pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy jest wolny od opłat.
