Umowa pożyczki należy do kategorii nazwanych umów cywilnoprawnych, w związku z tym jej podstawowa regulacja znajduje się we wskazanym już na wstępie Kodeksie cywilnym. Nie oznacza to jednak, że przepisy zawarte w tej ustawie wyczerpują katalog wszystkich możliwych klauzul umownych. Oczywiście ustawodawca wskazuje najważniejsze wymagania takiego zobowiązania, jednak szczegóły pozostają jak zwykle w kompetencji stron stosunku prawnego. Innymi słowy, pożyczkodawca oraz pożyczkobiorca mogą przewidzieć w wiążącej ich umowie dodatkowe zobowiązania, byleby tylko ich treść nie sprzeciwiała się ustawie czy zasadom współżycia społecznego.
Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem. Tak naprawdę przepis art. 720 § 2 KC wymaga – przy określonej wartości pożyczki – stwierdzenia umowy pismem. Ustawodawca posłużył się określeniem "stwierdzenie pismem", a nie zawarcie umowy w formie pisemnej. Powyższe wskazuje, że chodzi o istnienie pisma stwierdzającego, że umowa została zawarta. Sama umowa może być więc zawarta w formie dowolnej, nawet ustnie, fakt jej zawarcia powinien być natomiast potwierdzony pismem. Tym samym bezwzględna konieczność zachowania formy pisemnej jakiejkolwiek umowy pożyczki nie istnieje na gruncie obecnie obowiązujących przepisów.
Umowa pożyczki jest umową konsensualną, dwustronnie zobowiązującą. Dochodzi ona do skutku przez samo porozumienie się stron i co szczególnie należy podkreślić, niezachowanie wymaganej art. 720 § 2 KC formy pisemnej zawarcia umowy, ma jedynie ten skutek, że sama czynność prawna jest ważna, a ustawodawca nakazuje stosować tylko ograniczenia dowodowe określone w art. 74 § 1 KC – zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej.
Pamiętajmy, że pożyczkodawca może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Uprawnienie to nie przysługuje jednak dającemu pożyczkę, jeżeli w chwili zawarcia umowy o złym stanie majątkowym drugiej strony wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć. Roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany.
W praktyce zdecydowana większość udzielanych pożyczek jest obwarowana terminem zwrotu, czy to określonego przedmiotu czy też oznaczonej sumy pieniężnej. Z różnych względów strony omawianej umowy mogą jednak nie określić okresu, na jaki pożyczka została udzielona (termin zwrotu nie decyduje o wadliwości zawartej umowy/ udzielonej pożyczki). Wówczas dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę. Na zakończenie jeszcze jedna ważna informacja – jeżeli rzeczy otrzymane przez biorącego pożyczkę mają wady, dający pożyczkę obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich. Przepisu powyższego nie stosuje się w wypadku, gdy biorący mógł z łatwością wadę zauważyć.
