Treść prawa autorskiego
Należy pamiętać, że prawo autorskie składa z autorskiego prawa osobistego oraz autorskiego prawa majątkowego. Autorskie prawa osobiste przysługuję zawsze autorowi dzieła. Chronią one, nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem. Nie można ich zbyć, nie można się ich zrzec. W szczególności obejmują prawo do autorstwa utworu, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo, nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania, decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności oraz nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. Z kolei autorskie prawa majątkowe są zbywalne i mogą przysługiwać komuś innemu niż twórca. Obejmują one prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Osoba inna niż twórca może ja nabyć albo z mocy samej ustawy albo z mocy umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych, która wymaga formy pisemnej po rygorem nieważności (np. umowa o dzieło). Przykładem nabycia autorskich praw majątkowych z mocy ustawy jest właśnie utwór stworzony przez pracownika w ramach wykonywania obowiązków pracowniczych. W takim przypadku nie jest potrzebna odrębna umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych, bowiem pracodawca nabywa je z mocy samego prawa.
Kiedy pracodawca nabywa prawo do utworu pracownika?
Generalnie prawo autorskie przysługuje twórcy chyba, że ustawa stanowi inaczej. Wyjątek stanowią tzw. utwory pracownicze. Jeżeli bowiem ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa autorskie prawa majątkowe z chwilą przyjęcia utworu, w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Jak wynika z powyższego w przypadku, gdy pracodawca i pracownik nie postanowili inaczej, prawo do utworu pracowniczego przechodzi na pracodawcę z chwilą jego przyjęcia. Aby mogło to nastąpić pracownik musi stworzyć utwór w ramach wykonywania obowiązków pracowniczych ze stosunku pracy a pracodawca musi utwór przyjąć. Do chwili dostarczenia utworu pracodawcy autorskie prawa majątkowe należą do pracownika. Należy pamiętać, że zasada ta obowiązuje tylko w stosunku do osób zatrudnionych na umowę o pracę. Nie jest jednak ważne, czy jest to umowa na czas nieokreślony, czy określony, na czas wykonania określonej pracy lub okres próbny. W przypadku osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych tj. umowy o dzieło, czy umowę zlecenia, stażystów, czy bezpłatnych praktyk niezbędna będzie pisemna umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych. Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa również własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono.Program komputerowy
Jeżeli umowa nie stanowi inaczej prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy również przysługują pracodawcy. W tym jednak przypadku pracodawca staje się właścicielem programu komputerowego niezależnie od tego, czy podstawą świadczenia pracy jest umowa o pracę, czy też umowa cywilnoprawna. Oczywiście strony mogą w odpowiedniej umowie dokonać innych ustaleń.
Ważna jest umowa
Z umowy o pracę powinno wyraźnie wynikać, że obowiązkiem pracownika jest tworzenie utworów określonego rodzaju. Może to również wynikać z charakteru danej pracy, np. dziennikarz, fotograf, grafik, programista. W przeciwnym wypadku brak jest podstaw do przyjęcia, że prawa autorskie do utworu stworzonego przez pracownika przysługują pracodawcy. Pracodawca korzysta z tych utworów w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Strony mogą jednak w umowie o pracę mogą rozszerzyć lub wyłączyć zakres nabycia przez pracodawcę autorskich praw majątkowych. Mogą również ustalić, odrębne od pensji z umowy o pracę, dodatkowe wynagrodzenie za działalność twórczą.
Oświadczenie pracodawcy
Nabycie przez pracodawcę majątkowych praw autorskich dokonuje się poprzez przyjęcie utworu przez pracodawcę. Oświadczenie to może zostać wyrażone przez każde jego zachowanie. W przypadku, gdy pracodawca nie zawiadomi twórcy w terminie sześciu miesięcy od dostarczenia utworu o jego nieprzyjęciu lub uzależnieniu przyjęcia od dokonania określonych zmian w wyznaczonym w tym celu odpowiednim terminie, uważa się, że utwór został przyjęty bez zastrzeżeń. Strony mogą sobie ustalić inny termin. Jeżeli jednak pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, pracownik może mu wyznaczyć na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy, chyba że umowa stanowi inaczej. Nie ma przeszkód, aby strony określiły inny termin na przystąpienie do rozpowszechniania utworu
