Spis treści
Niniejszy artykuł odnosi się wyłącznie do indywidualnej odpowiedzialności za szkodę w powierzonym mieniu. Poza zakresem rozważań pozostaje wspólna odpowiedzialność za powierzone mienie, o której mowa w art. 125 k.p.
Ogólna charakterystyka odpowiedzialności za powierzone mienie
Odpowiedzialność materialną za szkody w powierzonym mieniu ponoszą na zasadach przewidzianych w art. 114–116 i 118 Kodeksu pracy między innymi pracownicy zatrudnieni w magazynach, w których wyodrębniono pomieszczenie do wydawania towarów oraz zorganizowano dozór ruchu mienia i osób, oraz w sklepach o obsadzie co najmniej 6 osób i w stoiskach (działach) w domach towarowych (handlowych), jeżeli przy sprzedaży towarów wystawia się dowody sprzedaży, inkaso gotówki jest dokonywane przez kasjerów w wydzielonych kasach, a wydawanie towarów jest dokonywane przez inną osobę niż sprzedawca (pełne wyliczenie znajduje się w §2 ust. 1 oraz § 3 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu).
Odpowiedzialność pracownika z tytułu szkody wyrządzonej w związku z powierzonym mieniem jest zróżnicowana w zależności od stopnia winy leżącej po stronie pracownika. Jedną z głównych przesłanek pociągnięcia do odpowiedzialności materialnej z omawianego tytułu jest prawidłowe powierzenie mienia.
Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Umowa o współodpowiedzialności materialnej za łącznie powierzone mienie z obowiązkiem wyliczenia się
przejdź do formularza »
Za literaturą podkreślić należy, że powierzenie mienia powinno mieć formę pisemną (dla celów dowodowych). Powinno również nastąpić z wyraźnym obowiązkiem zwrotu bądź wyliczenia. Należy także zaakcentować, że do powierzenia nadaje się tylko takie mienie, którego rodzaj i wartość można określić (por. K. Ślebzak, Indywidualna odpowiedzialność za szkodę w mieniu powierzonym, (w:) Z. Niedbała (red.), Prawo pracy, Warszawa 2010, wyd. 3, s. 247).
Pracownik ponosi odpowiedzialność wtedy, gdy szkoda powstała wskutek zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych (zob. art. 114 k.p.).
Umyślność
Wina umyślna istnieje wówczas, gdy sprawca chce wyrządzić szkodę w mieniu zakładu pracy i celowo do tego zmierza lub gdy mając świadomość szkodliwych skutków swego działania i przewidując ich nastąpienie, godzi się na nie, choć nie zmierza bezpośrednio do wyrządzenia szkody. Pierwszą z omawianych sytuacji zwykło się nazywać złym zamiarem bezpośrednim, druga zaś – złym zamiarem ewentualnym (por. uzasadnienie do wyroku SN z 24 października 1997 r., I PKN 264/97). Przykładem umyślnego wyrządzenia szkody jest celowe wybicie szyby przez pracownika w powierzonym samochodzie służbowym.
Nieumyślność
Przy omawianiu nieumyślności doktryna posługuje się dorobkiem prawa karnego. Zgodnie z art. 9 k.k. czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć (por. K. Ślebzak, Indywidualna odpowiedzialność za szkodę w mieniu powierzonym, (w:) Z. Niedbała (red.), Prawo pracy, Warszawa 2010, wyd. 3, s. 244). Przykładem nieumyślnego wyrządzenia szkody jest zgubienie powierzonego telefonu komórkowego.
Wysokość odszkodowania
Najczęściej do wyrządzenia szkody w mieniu powierzonym dochodzi nieumyślnie. Odszkodowanie w takim przypadku ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody (zob. art. 119 k.p.).
Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę w mieniu powierzonym, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości (zob. art. 122 w zw. z art. 127 k.p.).
Zgodnie z art. 116 k.p. pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody.
Okoliczności wyłączające odpowiedzialność
Pracownik nie ponosi odpowiedzialności w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do powstania albo zwiększenia szkody. Zaakcentowania wymaga fakt, że pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka (zob. art. 117 § 2 w zw. z art. 127 k.p.).
Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Umowa o współodpowiedzialności materialnej za łącznie powierzone mienie z obowiązkiem wyliczenia się
przejdź do formularza »
W przypadku umyślności uchylenie się pracownika od odpowiedzialności za wyrządzenie szkody w mieniu powierzonym na zasadzie art. 124 § 3 k.p. nie może mieć miejsca. Według tego przepisu od odpowiedzialności za szkodę w mieniu powierzonym pracownik może się uwolnić tylko wtedy, gdy wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.
Podstawa prawna:
Art. 9 § 2 ustawy z dnia czerwca 1997 r., Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r., nr 88, poz. 553 ze zm.).
Art. 114, 115, 116, 117 § 1, 117 § 2, 119, 122, 124, 125, 127 ustawy z dnia 26 czerwca 1964 r. Kodeks pracy (tekst jedn.:Dz.U. z 1998 r., nr 21, poz. 94 ze zm.).
§ 2 ust. 1, § 3 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 października 1975 r. w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu (tekst jedn.: Dz.U. z 1996 r., nr 143, poz. 662).
