Zgodnie z zakwestionowanym przez Rzecznika Praw Obywatelskich przepisem art. 115 ust. 3 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku podlega ten, „kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w inny sposób niż określony w ust. 1 lub ust. 2 narusza cudze prawa autorskie lub prawa pokrewne określone w art. 16, art. 17, art. 18, art. 19 ust. 1, art. 191, art. 86, art. 94 ust. 4 lub art. 97, albo nie wykonuje obowiązków określonych w art. 193 ust. 2, art. 20 ust. 1-4, art. 40 ust. 1 lub ust. 2”. Wobec tego, należy przyjąć, że przedmiotem prawnokarnej ochrony na podstawie tego przepisu są zatem:
- autorskie prawa osobiste,
- autorskie prawa majątkowe,
- prawa majątkowe twórcy i jego spadkobierców,
- prawa do wynagrodzenia z tytułu droit de suite,
- prawa majątkowe twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców,
- prawa majątkowe Funduszu Promocji Twórczości,
- prawa do artystycznych wykonań,
- prawa do fonogramów i wideogramów
- prawa do nadań.
Sprawcą tego czynu zabronionego może być każdy.
Użycie sformułowania „w inny sposób niż określony w ust. 1 i ust. 2” sprawia, że zakwestionowana regulacja dopełnia art. 115 ust. 1 i ust. 2. Użyte sformułowanie stanowi także negatywne dookreślenie typu czynu zabronionego w art. 115 ust. 3. Spod jego działania wyłączone zostały wymienione we wcześniejszych ustępach: przywłaszczenie autorstwa, wprowadzenie w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, rozpowszechnienie bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publiczne zniekształcenie takiego utworu, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie.
Podkreślenia wymaga również, że naruszenie może polegać zarówno na działaniu, jak i zaniechaniu, gdy niewykonanie obowiązków – wyłącznie na zaniechaniu. Karalne będzie tylko takie zachowanie, które narusza prawa autorskie. Bardzo ważne przy tym dla wykładni tego przepisu jest użycie zwrotu „w celu”, który przesądza o kierunkowym charakterze tego przestępstwa. Można je więc popełnić wyłącznie z zamiarem bezpośrednim, ukierunkowanym na osiągnięcie korzyści majątkowych. Powołanym we wniosku wzorcem kontroli jest art. 42 ust. 1 konstytucji, zgodnie z którym odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Wymóg określoności nie jest spełniony jedynie w takim wypadku, gdy adresat normy prawnokarnej nie jest w sprawie zrekonstruować zasadniczych znamion czynu zabronionego.
Trybunał Konstytucyjny przypomniał, że zgodnie z wcześniejszym orzecznictwem konstytucyjnym standard określoności przepisów prawnych, również w zakresie normowania art. 42 ust. 1 konstytucji, nie wyklucza możliwości posługiwania się w obrębie prawa karnego pewnym marginesem swobody regulacyjnej państwa. W związku z tym, standard ten w zakresie regulacji karnej, jakkolwiek stawiający wyższe wymagania ustawodawcy, nie wymaga jasności czy komunikatywności wyrażenia zakazu lub nakazu prawnego w stopniu absolutnym (zob. wyrok TK z 28 stycznia 2003 r., sygn. K 2/02). Ponadto, należy wskazać, że zasada określoności ustawy karnej nie wyklucza posługiwania się przez ustawodawcę zwrotami niedookreślonymi lub ocennymi, jeśli ich desygnaty można ustalić (zob. wyrok TK z 23 stycznia 2003 r., sygn. K 2/02).
W przypadku zakwestionowanego przez Rzecznika Praw Obywatelskich przepisu sięgnięcie przez ustawodawcę do pojęć niedookreślonych należy uznać za uzasadnione charakterem regulacji prawnoautorskiej, stosowanej w warunkach dynamicznych zmian doby nowych technologii. Dlatego też, ustawodawca zastosował konstrukcję tzw. przestępstwa skutkowego, a więc takiego, o którym decyduje wystąpienie określonego skutku, nie sposób doprowadzenia do tego skutku.
Podstawa prawna:
art. 115 ust. 3 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 1994 nr 24 poz. 83)
wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 lutego 2015 r., sygn. akt K 15/13
