Obowiązek sumiennego i starannego wykonywania pracy i stosowania się do poleceń przełożonych
Stosunek pracy jest określoną więzią prawną łączącą pracownika z pracodawcą, w ramach której pracownik zobowiązuje się do wykonywania na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy pracy określonego rodzaju, a pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania go za wynagrodzeniem. Dlatego też najważniejszą cechą charakteryzującą pracę świadczoną w ramach stosunku pracy jest jej podporządkowanie. Zobowiązanie się pracownika do wykonywania pracy podporządkowanej oznacza zatem poddanie się przez niego kierownictwu pracodawcy. Istotą kierownictwa pracodawcy jest zaś prawo wydawania pracownikowi poleceń. Jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych – poza sumiennym i starannym wykonywaniem pracy – jest oczywiście stosowanie się do poleceń przełożonych, które dotyczą umówionej pracy i nie są sprzeczne z prawem. Prawo wydawania przez pracodawcę poleceń jest koniecznym elementem treści stosunku pracy – wchodzi bowiem w skład przyjętej konstrukcji przedmiotu zobowiązania pracowniczego.
Skutki prawne niezastosowania się do polecenia pracodawcy
Wykonywanie poleceń przełożonych jest w świetle art. 100 § 1 KP jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych. Jednak nie każde niezastosowanie się do owych poleceń może być kwalifikowane jako poważne uchybienie temu obowiązkowi. I tak np. niedopuszczalne jest dyscyplinarne zwolnienie podwładnego za to, że nie zgodził się wykonać polecenia dotyczącego pracy rodzajowo innej niż ustalona w angażu (zob. wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2012 r., II PK 216/11; wyrok SN z dnia 5 sierpnia 2014 r., I PK 42/14).
Niewykonanie polecenia stawienia się u przełożonego w celu uniknięcia rozwiązania stosunku pracy
Zgodnie z art. 100 § 1 KP, pracownik powinien stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Polecenie stawienia się u przełożonego jest związane z pracą, nawet wówczas, gdy pracownik został powiadomiony, że po stawieniu się dojdzie do podjęcia czynności zmierzających do zakończenia stosunku pracy. Pracownik zobowiązany jest zatem je wykonać. Jak przyjmuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, uznanie naruszenia tego podstawowego obowiązku za ciężkie wymaga jednak przypisania pracownikowi winy w postaci co najmniej rażącego niedbalstwa (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 21 lipca 1999 r. I PKN 169/99, OSNAPiUS 2000 nr 20, poz. 746), a stopień zawinienia podlega ustaleniu w okolicznościach sprawy. Należy jednak pamiętać, że stres, zaskoczenie czy zdenerwowanie pracownika nie mogą w takich okolicznościach stanowić usprawiedliwienia niewykonania polecenia przełożonego. Należy pamiętać, że pracownik jest podporządkowany w wykonywaniu pracy kierownictwu pracodawcy. Wynika to z samej istoty stosunku pracy (art. 22 KP). Nie może decydować samodzielnie, które z poleceń pracodawcy zechce wykonać, chyba że otrzyma polecenie niezgodne z prawem lub umową o pracę. Tym samym zmierzanie przez pracodawcę do zakończenia stosunku pracy nie uwalnia pracownika od konieczności podporządkowania się poleceniu stawienia się u przełożonego. Pracodawca ma prawo oczekiwać, że pracownik stawi się, gdy otrzyma takie polecenie, a nie tylko wówczas, gdy pracownik sam uzna, że jest to konieczne (zob. wyrok SN z dnia 4 grudnia 2012 r., I PK 204/12). Niewykonanie polecenia w przedstawionych okolicznościach może zostać uznane za ciężkie naruszenie obowiązków pracownika i skutkować zwolnienie dyscyplinarnym.
Podstawa prawna:
Art. 22, art. 52, art. 100 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy ( t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1666 ze zm.).
