Rząd proponuje zlikwidowanie wszystkich gospodarstw pomocniczych, takich jak np. kasyn wojskowych, ośrodków wypoczynkowych oraz państwowych zakładów budżetowych np. ośrodków szkoleniowych. Pozostaną jedynie samorządowe zakłady budżetowe, ale tylko te, które zajmują się m.in. gospodarką mieszkaniową, gospodarowaniem lokalami użytkowymi i usługami komunalnymi. Zadania publiczne dotychczas realizowane przez gospodarstwa pomocnicze będą mogły przejąć jednostki budżetowe lub instytucje gospodarki budżetowej. Z kolei zadania realizowane przez zakłady budżetowe będą mogły przejąć spółki, jednostki budżetowe, instytucje gospodarki budżetowej lub agencje wykonawcze.
Agencja wykonawcza, jako nowa forma organizacyjno-prawna, ma mieć osobowość prawną. Podstawą jej gospodarki finansowej będzie roczny plan finansowo-rzeczowy, obejmujący w szczególności: prognozę przychodów – w tym dotacje z budżetu państwa oraz zestawienie kosztów dotyczących jej funkcjonowania i realizacji zadań ustawowych. Całkowicie nową formą organizacyjno-prawną ma być instytucja gospodarki budżetowej, która będzie tworzona na wniosek ministra, za zgodą Rady Ministrów. Instytucje te będą mogli tworzyć również szefowie i prezesi np.: Kancelarii Sejmu, Senatu i Prezydenta, Trybunału Konstytucyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Sądu Najwyższego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka. Jako osoba prawna, wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego, będzie ona odpłatnie wykonywać zadania publiczne, a koszty swojej działalności i zobowiązania pokrywać z uzyskiwanych przychodów. W instytucje gospodarki budżetowej będzie można przekształcać np. gospodarstwa pomocnicze funkcjonujące przy Ochotniczych Hufcach Pracy. Przepisy projektu ustawy przewidują także funkcjonowanie państwowych funduszy celowych. Nie będą one miały jednak osobowości prawnej i mają stanowić wyodrębnione rachunki bankowe. Zlikwidowany zostanie rachunek dochodów własnych, znikną też rachunki funduszy motywacyjnych. Do polskiego systemu finansów publicznych ma być wprowadzony Wieloletni Plan Finansowy Państwa, uchwalany przez rząd na cztery lata budżetowe. Będzie on zawierać m.in. prognozę założeń makroekonomicznych, kierunki polityki fiskalnej, prognozy dochodów i wydatków budżetu państwa, kwoty deficytu i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa. Wieloletnie planowanie finansowe ma również dotyczyć samorządów terytorialnych.
Rząd proponuje także, aby wprowadzić kolejne elementy budżetu zadaniowego. Jego konstrukcja opiera się przede wszystkim na sporządzaniu planu wydatków na konkretne zadania. Budżet zadaniowy usprawni planowanie i zarządzanie finansami publicznymi, a w efekcie umożliwi bardziej celowe i efektywne wydatkowanie pieniędzy publicznych. W perspektywie kilku lat stanie się on narzędziem eliminującym zbędne zadania. Zgodnie z projektem ustawy, konieczne będzie uwzględnianie w założeniach do projektu budżetu na następny rok kierunków działań zawartych w Programie konwergencji i Wieloletnim Planie Finansowym Państwa.
Ponadto z projektu ustawy wynika, że będą funkcjonować dwa budżety: krajowy i „budżet środków europejskich”. Takie rozwiązanie ma umożliwić szybszą ocenę absorpcji środków unijnych i tempa realizacji zadań. Pieniądze unijne beneficjentom będzie wypłacał Bank Gospodarstwa Krajowego. Przewidziano również zaostrzenie tzw. norm ostrożnościowych w budżecie państwa. Gdy państwowy dług publiczny przekroczy 47%, ale nie osiągnie 52%. PKB, to Rada Ministrów będzie musiała ograniczyć deficyt budżetowy na kolejny rok do poziomu wynikającego z ustawy budżetowej na aktualny rok. Jeśli wartość omawianej relacji wyniesie od 52%. do 55%, to w uchwalonym przez rząd projekcie ustawy budżetowej relacja długu do PKB ma być niższa od tej relacji w roku poprzednim. Ponadto nie będą wówczas planowane wydatki na nowe inwestycje o wartości większej niż 500 mln zł, których okres realizacji przekracza 2 lata. Z kolei, gdy ta relacja będzie się wahać od 55% do 60%, to m.in. nie będą podwyższane wynagrodzenia pracowników budżetówki oraz finansowane nowe inwestycje, a także nastąpią ograniczenia waloryzacji emerytur i rent. Dodatkowo rząd będzie musiał m.in. przeanalizować wydatki budżetu państwa finansowane środkami z zagranicznych kredytów i inwestycje wieloletnie. Natomiast w sytuacji, gdy dług przekroczy 60% PKB, rząd będzie musiał dodatkowo przedstawić Sejmowi program sanacyjny, obniżający tę relację do niższego poziomu. Równocześnie wprowadzone zostanie ograniczenie wydatków w samorządach terytorialnych, a jednostki sektora finansów publicznych nie będą mogły udzielać nowych poręczeń i gwarancji. Wzmocniony ma zostać audyt wewnętrzny, czyli system wewnętrznej kontroli, w całej administracji państwowej.
Porady prawne
