1 stycznia 2008 roku wejdzie w życie ustawa z dnia 15 czerwca 2007 roku o lekarzu sądowym. Określa ona warunki oraz tryb nabywania i utraty prawa do wykonywania czynności lekarza sądowego oraz zasady wykonywania czynności lekarza sądowego i zasady finansowania tych czynności. Przepisy ustawy należy stosować w przypadkach dotyczących usprawiedliwiania niestawiennictwa z powodu choroby, na wezwanie lub zawiadomienie sądu lub organu prowadzącego postępowanie karne w postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.2)) oraz ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.3)), stron, ich przedstawicieli ustawowych, pełnomocników, świadków, oskarżonych, obrońców i innych uczestników postępowania. Przepisów tej ustawy nie stosuje się osób pozbawionych wolności, których usprawiedliwianie niestawiennictwa z powodu choroby regulują odrębne przepisy.
Zgodnie z tą ustawą lekarza sądowego definiuje się jako lekarza, z którym prezes sądu okręgowego zawarł umowę o wykonywanie czynności lekarza sądowego. Jest on uprawniony do wystawiania zaświadczeń potwierdzających zdolność bądź niezdolność do stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie organu uprawnionego uczestników postępowania z powodu choroby na obszarze właściwości danego sądu okręgowego. Lekarz sądowy przy wykonywaniu czynności związanych z wydawaniem zaświadczeń korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym. Liczba lekarzy sądowych dla obszaru właściwości sądu okręgowego jest ustalana przez prezesa sądu, mając na uwadze zapewnienie na tym obszarze dostępu do lekarza sądowego. W zakresie określonym w ustawie uprawnienia prezesa sądu okręgowego przysługują prezesowi wojskowego sądu okręgowego, a uprawnienia prokuratora przysługują prokuratorowi wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury.
Lekarzem sądowym może zostać lekarz, który ma prawo wykonywania zawodu lekarza na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ma pełna zdolność do czynności prawnych, nie był karany za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe oraz ma nieposzlakowaną opinię, uzyskał rekomendację okręgowej izby lekarskiej, a także ma tytuł specjalisty lub specjalizację I lub II stopnia. Lekarzem sądowym nie może zostać lekarz, wobec którego jest prowadzone postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe, związane z niedostatecznym przygotowaniem zawodowym lub w przedmiocie niezdolności do wykonywania zawodu ze względu na stan zdrowia.
Lekarz sądowy może wystawić zaświadczenie po uprzednim osobistym zbadaniu uczestnika postępowania i po zapoznaniu się z dostępną dokumentacją medyczną. Jeżeli stan zdrowia uczestnika postępowania uniemożliwia stawienie się na badanie, lekarz sądowy przeprowadza badanie i wydaje zaświadczenie w miejscu pobytu tej osoby. W przypadku pobytu uczestnika postępowania w szpitalu, hospicjum stacjonarnym albo innym zakładzie opieki zdrowotnej, przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych w odpowiednio urządzonym, stałym pomieszczeniu, lekarz sądowy może wydać zaświadczenie na podstawie udostępnionej dokumentacji, bez osobistego badania uczestnika postępowania. Przyczynę odstąpienia od osobistego badania lekarz sądowy wskazuje w zaświadczeniu.
Zgodnie ustawą za każde wydane zaświadczenie lekarzowi sądowemu przysługuje wynagrodzenie. W przypadku konieczności dojazdu do miejsca pobytu uczestnika postępowania lekarzowi sądowemu przysługuje zwrot kosztów dojazdu na zasadach określonych w przepisach dotyczących pracowników zatrudnionych w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju. Koszty wystawienia zaświadczenia są finansowane z budżetu państwa, z części, której dysponentem jest Minister Sprawiedliwości, a w odniesieniu do sądów wojskowych, z części, której dysponentem jest Minister Obrony Narodowej. Wysokość stawki kwotowej oraz tryb finansowania wynagrodzenia zostanie określony w drodze rozporządzenia przez ministra sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem obrony narodowej i ministrem właściwym do sprawy zdrowia, z uwzględnieniem zakresu czynności wykonywanych przez lekarzy sądowych, a także wzoru zestawienia wystawionych zaświadczeń. Prezes sądu okręgowego może na wniosek organu uprawnionego (np. organ prowadzący postępowanie karne) może wstrzymać wypłatę wynagrodzenia w razie uzasadnionych wątpliwości, co do rzetelności zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego bądź w sytuacji, gdy zaświadczenie nie zawiera wszystkich wymaganych elementów. Za wystawienie zaświadczenia poświadczającego nieprawdę, co do okoliczności usprawiedliwiającej niestawiennictwo nie przysługuje wynagrodzenie.
