Spis treści
Ochrona dóbr osobistych
Nim omówimy poruszaną kwestię główną, należy przedstawić pokrótce, czym jest ochrona dóbr osobistych. Zgodnie z art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny (art. 24 k.c.)
Brak zamkniętego katalogu dóbr chronionych prawnie
Jak wynika z przytoczonych przepisów polskie prawo nie przewiduje zamkniętego katalogu dóbr chronionych prawnie. Tym niemniej aby dochodzić zadośćuczynienia za ich naruszenie, nie wystarczy samo wskazanie zdarzenia, które spowodowało to naruszenie, ale także powód musi wskazać jakie konkretnie dobra osobiste zostały naruszone. Przy wyjaśnianiu istoty dóbr osobistych i związanych z nimi praw osobistych dominujący jest pogląd wskazujący, iż przy ocenie czy doszło do naruszenia dóbr osobistych decydujące znaczenie ma nie tyle subiektywne odczucie osoby żądającej ochrony prawnej, ile to jaką reakcję wywołuje w społeczeństwie to naruszenie. Podkreśla się przy tym, że przy ocenie, czy doszło do naruszenia dobra osobistego, którego ochrony domaga się osoba zgłaszająca żądanie należy brać pod uwagę całokształt okoliczności, a nie np. zwrot wyrwany z całej wypowiedzi. (tak: S. Dmowski, uwagi do art. 23 k.c. (w:) S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do Kodeksu Cywilnego. Księga pierwsza. Część Ogólna, LexisNexis, Warszawa 2011). Ocena czy doszło do naruszenia dobra osobistego danego podmiotu oparta jest na przesłankach subiektywnych i obiektywnych. Przepisy art. 23 i 24 k.c. w odniesieniu do ogólnej reguły dowodowej nakładają na powoda obowiązek wykazania, iż doszło do naruszenia jego dobra osobistego i wskazania jakie dobro zostało naruszone.
Zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych
Zgodnie z art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.
Kiedy można domagać się zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych?
Przepisy art. 23 i 24 k.c. konstruują domniemanie bezprawności działania. W tej sytuacji na pozwanym ciąży obowiązek udowodnienia, iż jego działanie nie było bezprawne. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyrok z 7 kwietnia 2009 r. (I PK 210/08, M.P.Pr. 2009/12/642) do powstania roszczeń określonych w art. 24 k.c. nie jest wystarczająca sama bezprawność działania sprawcy. Niezbędny jest także skutek tego działania w postaci naruszenia jednego z dóbr osobistych, o których mowa w art. 23 k.c.
Co to jest działanie bezprawne?
Z treści art. 24 § 1 k.c. wynika jednoznacznie, iż ochrona dóbr osobistych przysługuje jedynie przed działaniem bezprawnym. Przesłanka bezprawności działania jest przesłanką konieczną do udzielenia ochrony o charakterze niemajątkowym. Przesłanka bezprawności działania jest ujmowana w kodeksie cywilnym szeroko. Przyjmuje się mianowicie, że bezprawne jest każde działanie sprzeczne z normami prawnymi, a nawet z porządkiem prawnym oraz zasadami współżycia społecznego. W orzeczeniu z dnia 19 października 1989 r. Sąd Najwyższy wskazał, iż za działania bezprawne uważa się każde działanie naruszająco dobro osobiste, jeśli nie zachodzi żadna ze szczególnych okoliczności usprawiedliwiających je (II Cr 419/89, OSP 11-12/90, poz. 377). Sąd Najwyższy wskazał, iż do okoliczności wyłączających bezprawność naruszenia dóbr osobistych zalicza się: działanie w ramach porządku publicznego – tj. działanie dozwolone przez obowiązujące przepisy prawa, wykonywanie prawa podmiotowego, zgodę pokrzywdzonego, działanie w obronie uzasadnionego interesu społecznego.
Prawo do tajemnicy telekomunikacyjnej
Prawo do tajemnicy korespondencji (a także tajemnicy telekomunikacyjnej) oraz prawo do prywatności są dobrami osobistymi człowieka podlegającymi ochronie. Należy przy tym zaznaczyć, że prawo do prywatności w judykaturze jest postrzegane jako prawo każdego człowieka do wyłącznego dysponowania danymi na swój własny temat. Osoba zatem decyduje, czy chce pozostać anonimowa, czy też informacja na jej temat może być udostępniona osobom trzecim. Tajemnica telekomunikacyjna obejmuje natomiast tajemnicę rozmów, tożsamość uczestniczących w niej osób, a także przetwarzanie i udostępnianie danych, w tym tzw. bilingi (tak: Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 20 września 2018 r., I ACa 379/18,).
Z kolei zgodnie z art. 159 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne tajemnica telekomunikacyjna obejmuje m.in. treść indywidualnych komunikatów. W ust. 2 art. 159 PrTelekom wprowadzony został zakaz zapoznawania się, utrwalania, przechowywania, przekazywania lub innego wykorzystywania treści lub danych objętych tajemnicą telekomunikacyjną przez osoby inne niż nadawca i odbiorca komunikatu. Oznacza to, że tak skonstruowany zakaz dotyczy osób trzecich, a nie nadawcy czy odbiorcy, którzy mogą, co do zasady, samodzielnie dysponować komunikatem i wykonywać z nim różnego rodzaju czynności, np. przekazywać go dalej osobom trzecim.
Ujawnienie przed sądem treści SMS
Poprzez ujawnienie przed sądem treści SMS przeciwnika procesowego, strona ma możliwość wykazania okoliczności na które się powołuje. Dlatego też nie można podzielić argumentacji, że udostępnienie wiadomości SMS kierowanych do strony stanowi naruszenie dóbr osobistych nadawcy (przeciwnika procesowego). Na marginesie warto tez podkreślić, że powołanie treści SMS-a jako dowodu skutkuje tym, że z jego treścią zapoznaje jedynie wąski krąg odbiorców, tj. członkowie składu orzekającego w sprawie toczącej się przed sądem.
Podstawa prawna:
Art. 23, art. 24, art. 448 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1145 ze zm.).
art. 159 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 2460 ze zm.)
