Projekt dokonuje zmiany w zakresie trzech artykułów kodeksu karnego związanych z pozbawieniem człowieka wolności, a mianowicie: art. 189 k.k. przewidującego karalność pozbawienia człowieka wolności, art. 252 k.k. przewidującego karalność wzięcia i przetrzymywania zakładnika celem zmuszenia innego podmiotu do określonego zachowania – co obejmuje m.in. porwania dla okupu, a także wprowadza obowiązek informowania organów ścigania o popełnieniu, usiłowaniu lub karalnym przygotowaniu do popełnienia tych przestępstw (art. 240 § 1 k.k.). Jeśli chodzi o zmianę art. 189 k.k to w projekcie zaostrzono odpowiedzialność za bezprawne pozbawienie wolności, które łączy się ze szczególnym udręczeniem. Zmiana ta podyktowana została wysokim stopniem szkodliwości społecznej tego czynu, w szczególności determinowanym stopniem płynącej z niego dolegliwości dla pokrzywdzonego, którego nie odzwierciedla należycie aktualna wysokość zagrożenia ustawowego przewidzianego za ten typ przestępstwa. W aktualnym stanie prawnym przewidziana sankcja za to przestępstwo wynosi od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności i jest identyczna jak sankcja za szereg przestępstw o znacznie niższej szkodliwości społecznej, jak np. kradzież z włamaniem. Nie ulega natomiast wątpliwości, iż pozbawienie wolności, – nawet krótkotrwałe, jeśli wiązało się ze szczególnym udręczeniem jest źródłem niebywałych cierpień osoby pozbawionej wolności, która zdana na łaskę porywaczy może wyobrażać sobie jak najgorszy rozwój wydarzeń. Pozbawienie wolności wiąże się także z udręką psychiczną osób najbliższych dla porwanego, a także całej społeczności zaangażowanej w poszukiwania takich osób. Z tych względów, aktualnie obowiązująca sankcja karna jest nieadekwatna do stopnia szkodliwości społecznej czynu i musi zostać podwyższona. Ponadto ze względu na to, że długotrwałe pozbawienie wolności może także dotyczyć sytuacji rodzinnych, a zwłaszcza przetrzymywanie dzieci przez rodziców pozbawionych praw rodzicielskich, projektodawcy za niewłaściwe uznali zaostrzenie sankcji wyłącznie ze względu na upływ czasu. Dlatego też, projektowany art. 189 § 2 nie zmienia sankcji karnej za pozbawienie wolności trwające dłużej niż 7 dni. Natomiast projektowany art. 189 § 3 wprowadza typ kwalifikowany pozbawienia wolności, cechujący się szczególnym udręczeniem, niezależnie od tego czy czas trwania pozbawienia wolności wynosił krócej czy dłużej niż 7 dni. Typ kwalifikowany ze względu na szczególne udręczenie stanie się zbrodnią zagrożoną karą od 3 do 15 lat pozbawienia wolności.
Ze względu na konieczność ochrony jednego z podstawowych dóbr człowieka jakim jest wolność, a także ze względu na fakt, że pozbawienie człowieka wolności, zwłaszcza długotrwałe, wiąże się z ryzykiem popełnienia na jego szkodę dalszych przestępstw, a nawet śmierci, konieczne jest rozszerzenie katalogu przestępstw, co do których istnieje prawny obowiązek zawiadamiania organów ścigania także o przestępstwo określone w art. 189. Należy podkreślić, że w aktualnym stanie prawnym, obowiązek zawiadomienia istnieje jeżeli pokrzywdzony został pozbawiony wolności celem zmuszenia innego podmiotu do określonego zachowania, natomiast brak takiego obowiązku jeżeli pozbawienie wolności ma służyć innemu celowi. Tym samym, nie istnieje prawny obowiązek zawiadomienia organów ścigania, jeżeli osoba pozbawiona wolności jest dręczona czy wykorzystywana seksualnie, a porywacz nie wysuwa żadnych żądań w stosunku do osób trzecich. Taki stan rzeczy nie zasługuje na aprobatę i stąd konieczność objęcia obowiązkiem denuncjacji również sytuacji, w których powzięto wiarygodną informację o pozbawieniu osoby wolności. Ze względu na fakt, że świadek takiego zdarzenia nie koniecznie może posiadać wiedzę o tym jak długo trwa pozbawienie wolności danego pokrzywdzonego, za zasadne należy uznać wprowadzenie obowiązku informowania zarówno o pozbawieniu wolności w typie podstawowym, jak i kwalifikowanym znamieniem czasu lub szczególnego udręczenie. Wprowadzenie obowiązku denuncjacji może przyczynić się do tego, że organy ścigania posiadając odpowiednie informacje, będą w stanie uwolnić osobę pozbawioną wolności zanim dojdzie do popełnienia kolejnych przestępstw na jej szkodę.
Projekt dokonuje również przekwalifikowania określonego w art. 252 § 1 k.k. przestępstwa wzięcia zakładnika z kategorii występków do kategorii zbrodni, dokonując stosownej zmiany zagrożenia ustawowego przewidzianego za ten typ karalnego bezprawia. W miejsce typu kwalifikowanego przez następstwo projekt przewiduje nowy typ kwalifikowany przez okoliczność charakteryzującą działanie sprawcy, penalizowany jako ciężka zbrodnia zagrożona karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 5 lat. Na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów oraz orzecznictwa znamię „szczególnego okrucieństwa” ma jasno określone znaczenie i ujmuje się je przede wszystkim z punktu widzenia dużego nasilenia zastosowanej przez sprawcę przemocy, brutalności, znęcania się nad ofiarą i innych drastycznych sposobów działania.
W projekcie założono również zmiany w kodeksie postępowania karnego, które są efektem zmian w kodeksie karnym. W związku z tym, że zgodnie z projektem wzięcie lub przetrzymywanie zakładnika staje się zbrodnią, należało wykreślić z katalogu ujętego w art. 25 § 1 pkt. 2 k.p.k. art. 252 k.k. jako występek należący do właściwości sądu okręgowego, gdyż po zmianach, przestępstwo to – jako zbrodnia – należeć będzie do właściwości sądu okręgowego na podstawie art. 25 § 1 pkt 1. Ponadto ze względu na to, że projekt przewiduje zmianę właściwości sądu w odniesieniu do rozpoznawania przestępstw określonych w projektowanym art. 189 § 3 oraz 252 k.k. należało wprowadzić odpowiedni przepis przejściowy tak, aby sprawy już się toczące mogły toczyć się w tym samym sądzie w dalszym ciągu.
