Przeszkody w orzeczeniu rozwodu

Przesłanki negatywne zawarte s± w przepisach prawnych i służ± do obrony zagrożonego małżeństwa, należ± do nich:

1. Dobro wspólnych małoletnich dzieci (obejmuje także dzieci przysposobione) – zasada ta nigdy nie jest kwestionowana, natomiast w±tpliwo¶ci budzi pojmowanie i stosowanie w praktyce tej przeszkody. S±d Najwyższy wydał orzeczenie o charakterze wytycznych (z dnia 18 marca 1968 r. – III CZP 70/66, OSNCP 1968, poz. 77 i z dnia 9 czerwca 1976 r. – III CZP 46/75, OSNCP 1976/9, poz. 184), które maja ukierunkować orzecznictwo s±dowe w celu wzmożenia ochrony rodziny, w szczególno¶ci poprzez ustalenie:
   • czy rozwód nie spowoduje osłabienia więzi z dziećmi tego małżonka, przy którym dzieci nie pozostan±,
   • czy po rozwodzie zaspokojone zostan± potrzeby materialne i emocjonalne dzieci w takim przynajmniej zakresie jak obecnie,
   • czy utrzymanie dotychczasowego stanu będzie dla dzieci bardziej korzystne niż orzeczenie rozwodu.
   Przy czym ustalenia powyższe mog± zostać mimo wszystko nie wzięte pod uwagę przez s±d jako przeszkody orzeczenia rozwodu, gdy zachodz± inne istotne okoliczno¶ci (Wytworzona w rodzinie przez stałe awantury rodziców atmosfera, która zatruwałaby młodo¶ć małoletnich dzieci, demoralizowałaby je i zagrażała ich wychowaniu, uzasadnia uznanie, że w takiej sytuacji dobro dzieci nie mogłoby ucierpieć wskutek orzeczenia rozwodu ich rodziców – orzeczenie SN z dnia 16 maja 1952 roku C 1110/51, NP 1953 nr 5, s. 82).
   Zatem s±d rozpatruj±c przesłankę negatywna orzeczenia rozwodu, w postaci dobra wspólnych małoletnich dzieci, zobowi±zany jest do wzięcia pod uwagę wszelkich okoliczno¶ci jakie będ± miały wpływ na rozwój i wychowanie dziecka oraz dokonać oceny zebranego materiału dowodowego w tym zakresie (Dla oceny, czy dobro dzieci sprzeciwia się rozwodowi, należy konkretnie rozważyć, jaka byłaby ich sytuacja, gdyby do rozwodu nie doszło i porównać j± z sytuacj±, jaka będzie po orzeczeniu rozwodu; nie można oceniać tej kwestii na podstawie założenia, że małżonkowie wróc± do wspólno¶ci małżeńskiej po odmówieniu im orzeczenia rozwodu, jeżeli okoliczno¶ci przemawiaj± przeciwko takiemu założeniu – orzeczenie SN z dnia 8 grudnia 1951 r. – C 259/51, NP. 1953/5, s. 81).
2. Sprzeczno¶ć orzeczenia rozwodu z zasadami współżycia społecznego – s± to okre¶lone wzorce postępowania, ustalone przez normy moralne lub obyczajowe. Przykładem takich norm, którymi kieruje się s±d orzekaj±c o niedopuszczalno¶ci rozwodu może być jedno z orzeczeń – (Niezgodne z zasadami […] moralno¶ci byłoby uznanie za ważny powód rozkładu pożycia małżeńskiego nieuleczalnej choroby małżonka, kiedy jego stan wymaga udzielenia mu materialnej i moralnej pomocy. Zasada ta nie może mieć jednak zastosowania w wypadku nieuleczalnej choroby psychicznej współmałżonka. Przy chorobie fizycznej zachodzi możliwo¶ć utrzymania więzi duchowej, istnieje pełne odczucie skutków rozwodu ze strony chorego i dlatego względy moralne nakazuj± udzielenia mu opieki nie tylko materialnej, ale i moralnej tak, aby ulżyć losowi chorego. Natomiast w wypadku choroby psychicznej nie zachodzi możliwo¶ć utrzymania więzi duchowej, a sam chory nie odczuwa w tak ostry sposób skutków rozwodu, gdy jeszcze stan jego zdrowia wymaga pobytu w szpitalu drugi małżonek nie może mu praktycznie zapewnić niczego więcej poza dostarczeniem pomocy i opieki materialnej i w tych warunkach udzielenie temu małżonkowi rozwodu może znaleźć usprawiedliwienie w poczuciu moralnym społeczeństwa – orzeczenie SN z dnia 2 lipca 1960 r. – ICR 491/61, OSPiK 1963/3, poz. 68).
   Przesłanka ta służy ochronie małżeństwa, zatem np. choroba fizyczna małżonka może stanowić negatywn± przesłankę rozwodow±, z uwagi fakt, iż rozwi±zanie małżeństwa w tym przypadku jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Zasady te oczywi¶cie nie odnosz± się tylko do sytuacji choroby fizycznej małżonka, ale dotycz± szeregu innych przypadków, gdzie ze względu na szczególne okoliczno¶ci rozwi±zanie małżeństwa nie jest dopuszczalne.
3. Wył±czna wina małżonka, który ż±da rozwodu – również stanowi przesłankę negatywn± rozwi±zania małżeństwa, jednakże zasada ta znajduje dwa istotne ograniczenia:
   • gdy małżonek wyraża zgodę na rozwód – zgoda musi być wyrażona w sposób jasny i wyraźny, może także być cofnięta przez małżonka, wówczas traktowana jest jakby nie została wyrażona.
   • gdy odmowa zgody jest w ¶wietle okoliczno¶ci danej sprawy jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego – odmowa zgody jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, jeżeli nie znajduje ona uzasadnienia a jest podyktowana np. chęci± utrudnienia lub uniemożliwienia uzyskania rozwodu (Kiedy małżonek niewinny kieruje się motywami zasługuj±cymi na potępienie z punktu widzenia moralnego, w szczególno¶ci, jeżeli istnieje podstawa do ustalenia, że małżonek niewinny odmawia zgody na rozwód wył±cznie w zamiarze szykany albo dla zemsty lub z nienawi¶ci do małżonka winnego, uznanie odmowy za sprzeczn± z zasadami współżycia społecznego nie budzi w±tpliwo¶ci – uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 16 marca 1968 r. – III CZP 70/66, OSN 1968, poz. 77).

Jarosław Olejarz
Internetowa Kancelaria Prawna
www.SerwisPrawa.pl