W sytuacji, gdy rolnik znajduje się w trudnej sytuacji materialno – bytowej, która uniemożliwia mu uregulowanie wpłat składek w terminie lub z tytułu nie opłaconych w terminie składek powstało zadłużenie, może zwrócić się do najbliżej placówki terenowej lub oddziału regionalnego KRUS, w której podlega ubezpieczeniu z wnioskiem o zastosowanie ulgi w spłacie, którą KRUS może udzielić w formie odroczenia terminu płatności bieżącej składki, rozłożenia zadłużenia na raty lub zmniejszenia wysokości wcześniej udzielonych rat. Płatnik może również wystąpić z wnioskiem o umorzenie całości lub części zadłużenia.
Zgodnie z art. 41a ust. 1 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego lub upoważniony przez niego pracownik może umorzyć część lub całość wnioskowanej przez zainteresowanego należności w wyjątkowych, jednostkowych przypadkach, np. w przypadku zaistnienia zdarzeń losowych lub innych sytuacji, które były niezależne od sposobu postępowania dłużnika. Jednakże to prawo nie oznacza, że każde podanie musi być rozpatrzone pozytywnie. Należy tutaj podkreślić, iż zgodnie z postanowieniami ustawy od podjętych w kwestii umorzeń rozstrzygnięć, które mają charakter uznaniowy, nie przysługuje odwołanie do sądu powszechnego.
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zobligowana jest również stosować przepisy prawa unijnego w odniesieniu do pomocy publicznej w rolnictwie zawarte w rozporządzeniu Komisji (WE) Nr 1535/2007 z dnia 20 grudnia 2007r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy de minimis w sektorze produkcji rolnej (Dz. Urz. UE L 337 z 21.12.2007r.) oraz w rozporządzeniu Komisji (WE) Nr 1857/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw prowadzących działalność związaną z wytwarzaniem produktów rolnych oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 70/2001 (Dz. Urz. UE L 358 z 16.12.2006r.). Udzielane ulgi w spłacie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników oraz ich umarzanie stanowią pomoc de minimis w rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404 ze zmianami). Pomoc de minimis obejmuje jedynie należności funduszu emerytalno-retowego, za okres od III kw. 2004 r.
Ponadto, Kasa na mocy uprawnień przysługujących jej na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników może egzekwować od rolników długi wynikłe z nieopłaconych przez nich składek, m.in.: na poczet zaległości potrąca rolnikowi świadczenia przysługujące z ubezpieczenia społecznego rolników – na podstawie art. 50 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. W przypadku, gdy rolnik nie spłaca zadłużenia w żadnej formie, a dochodzenie należności ze świadczeń nie daje gwarancji pokrycia zadłużenia, to zgodnie z art. 51 ustawy może podjąć dochodzenie należności w trybie egzekucji administracyjnej realizowanej poprzez urzędy skarbowe, a także – stosownie do postanowień ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 1982 r. Nr 19, poz. 147 z późn. zmianami), zabezpiecza wierzytelności poprzez wpis hipoteki przymusowej do księgi wieczystej gospodarstwa.
