Zasady odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych – zwanej również odpowiedzialnością deliktową – zostały unormowane przepisami Tytułu VI Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z art. 415 Kodeksu Cywilnego podstawową zasadą tejże odpowiedzialności jest zobowiązanie podmiotu odpowiedzialnego za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym do jej naprawienia. Szkodą nazywamy uszczerbek w dobrach prawnie chronionych osoby poszkodowanej. W przypadku kosztów świadczeń opieki zdrowotnej szkoda będzie polegała na uszkodzeniu ciała lub wywołaniu rozstroju zdrowia. Istnieje, zatem uzasadnienie, aby podmiot zobowiązany do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej miał możliwość prawnej kompensacji szkody, za którą odpowiedzialny jest inny podmiot, czyli np. sprawca zdarzenia lub zakład ubezpieczeń, ponoszący za niego odpowiedzialność. Przesłankami odpowiedzialności deliktowej są: powstanie szkody, zdarzenie, z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy oznaczonego podmiotu oraz związek przyczynowy między owym zdarzeniem a szkodą. Odpowiedzialność deliktowa może, w zależności od odpowiednich postanowień Kodeksu Cywilnego być oparta na trzech zasadach: winy, ryzyka i słuszności. Podstawową funkcją tego rodzaju odpowiedzialności jest funkcja kompensacyjna. Taką funkcję również pełni roszczenie odszkodowawcze, którego będzie mógł dochodzić podmiot zobowiązany do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej. Sam obowiązek finansowania świadczeń opieki zdrowotnej wynika z przepisów prawa publicznego, a w szczególności z ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Pomiędzy ubezpieczonym lub świadczeniobiorcą, a publicznym płatnikiem świadczeń opieki zdrowotnej zachodzi szczególny stosunek prawny, który z jednej strony ma cechy ubezpieczenia lub też zabezpieczenia, zatem w stosunku do ubezpieczonego odpowiedzialność płatnika świadczeń jest odpowiedzialnością gwarancyjną, znajdującą swe oparcie w przepisach prawa publicznego. Dlatego też z tego powodu projektodawca odrzuca możliwość dochodzenia przez płatnika świadczeń roszczeń od sprawcy zdarzenia, implikującego powstanie konieczności poniesienia kosztów tych świadczeń. W przypadku jednakże, gdy wskutek zdarzenia inna osoba doznała uszczerbku na zdrowiu lub też rozstroju zdrowia, zaś publiczny płatnik świadczeń pokrył koszty świadczeń udzielonych tej osobie, istnieje prawne uzasadnienie dopuszczalności dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od podmiotu zobowiązanego do naprawienia szkody.
Projektowana ustawa wprowadza pełne roszczenie odszkodowawcze dla tego podmiotu, a zatem również w przypadkach, gdy odpowiedzialnym za wyrządzenie szkody jest zakład ubezpieczeń. Projektodawca odstępuje, zatem od rozwiązania prawnego wprowadzonego ustawą z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Nowelizacja ta wprowadzała roszczenie odszkodowawcze, jednakże w ograniczonym zakresie. Roszczenie to w ogóle zostało wyłączone w odniesieniu do wypadków komunikacyjnych co, do których wówczas wprowadzono ryczałtową opłatę na rzecz NFZ, uiszczaną przez zakłady ubezpieczeń. Wysokość tej opłaty, ustalana corocznie miała być odzwierciedleniem kosztów, które faktycznie NFZ w skali całego kraju ponosi. Brak zintegrowania systemów informatycznych Policji oraz Narodowego Funduszu Zdrowia uniemożliwił praktyczne wykonanie ustawowych przepisów. Rozwiązanie sprowadzające się do umożliwienia dochodzenia roszczeń odszkodowawczych jest rozwiązaniem prostszym, mniej skomplikowanym, sprowadzającym się do każdorazowego ustalenia zdarzenia, sprawcy szkody oraz ofiary zdarzenia, której zostały udzielone świadczenia opieki zdrowotnej.
Z uwagi na rozszerzenie tego roszczenia również na przypadki wypadków komunikacyjnych, które – w rozumieniu art. 177 Kodeksu Karnego – są przestępstwami wyrządzanymi z winy nieumyślnej – projektodawca nie dokonał zawężenia tego roszczenia wyłącznie do winy umyślnej. Nie ma także uzasadnienia zawężanie odpowiedzialności wyłącznie do przypadków popełnienia przestępstwa, bowiem np. czyn wyrządzony przez sprawcę, a powodujący konieczność poniesienia kosztów świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych może nie być przestępstwem -z uwagi na brak przypisania winy sprawcy, lub też będzie tylko wykroczeniem, natomiast zakład ubezpieczeń w istocie za to zdarzenie będzie ponosił odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Nie ma również uzasadnienia ograniczenie roszczenia wyłącznie do przypadków, gdy wina sprawcy zostanie stwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu, albowiem nieprzypisanie winy i np. umorzenie postępowania karnego nie będzie automatycznie wykluczać odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń za szkodę związaną z pokryciem kosztów świadczeń opieki zdrowotnej, udzielonych ofierze zdarzenia. Z uwagi na konieczność zapewnienia publicznemu płatnikowi informacji o zdarzeniu, sprawcy i ofierze wypadku, proponuje się zmiany w kodeksie postępowania karnego i kodeksie karnym wykonawczym.
Zaproponowane przepisy nakładają na organy postępowania sądowego obowiązek informowania NFZ o zdarzeniach, sprawcach i ofiarach zdarzeń powodujących konieczność udzielenia świadczeń opieki zdrowotnej. Należy jednakże zwrócić uwagę, iż uprawnionym do wystąpienia z roszczeniem, o którym mowa w art. 14a jest każdy podmiot zobowiązany do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej, czyli nie tylko NIZ. W związku z tym w przypadku uzyskania przez NFZ powyższej informacji, Fundusz będzie zobowiązany przekazać informację innemu płatnikowi świadczeń.
W swym założeniu projektowane przepisy nie niosą za sobą dolegliwości dla osób obecnie opłacających składki do zakładów ubezpieczeń – obowiązkowe składki OC. W związku z wejściem w życie projektowanych przepisów nie powinna, zatem wzrosnąć składka na obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej. Zgodnie z art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej wysokość składek ubezpieczeniowych ustala zakład ubezpieczeń po dokonaniu oceny ryzyka ubezpieczeniowego, a składkę ubezpieczeniową ustala się w wysokości, która powinna co najmniej zapewnić wykonanie wszystkich zobowiązań z umów ubezpieczenia i pokrycie kosztów wykonywania działalności ubezpieczeniowej zakładu ubezpieczeń. Jednocześnie, zgodnie z art. 8 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152, z późn. zm.) zakład ubezpieczeń przedstawia organowi nadzoru informacje o taryfach składek ubezpieczeniowych za ubezpieczenia obowiązkowe, a informacja ta powinna zawierać w szczególności analizę szkodowości oraz kosztów obsługi ubezpieczenia uzasadniającą każdorazowo zmiany w taryfie. Biorąc powyżej przytoczone przepisy pod uwagę należy stwierdzić, że zaproponowane rozwiązania nie oddziałują na żaden z wymienionych czynników decydujących o wymiarze składki i w związku z tym nie mogą stanowić dla zakładów ubezpieczeń podstawy do automatycznego podniesienia składek. W związku z wprowadzeniem konstrukcji kompensacji szkody, opartej na dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych zwiększa się zakres odpowiedzialności zakładów ubezpieczeń. Jednakże jednocześnie odstępuje się od konstrukcji ryczałtu, a zatem składki, co najmniej utrzymać się powinny na dotychczasowym poziomie.
