Kto może skorzystać z urlopu wychowawczego?
Prawo do urlopu wychowawczego przysługuje każdemu z rodziców, czyli zarówno matce, jak i ojcu dziecka a także jego opiekunowi prawnemu. Należy pamiętać, że może z niego skorzystać pracownik, którego ogólny staż pracy wynosi przynajmniej 6 miesięcy. Z prawa tego może więc skorzystać osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Oznacza to, że takiego urlopu nie otrzyma osoba pracująca na podstawie umowy cywilnoprawnej (np. umowy o dzieło lub umowy zlecenia) a także osoba bezrobotna. Do wymaganego sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Co ważne wymagany okres zatrudnienia nie musi przypadać przed urodzeniem dziecka.
Wymiar urlopu wychowawczego
Urlop wychowawczy przysługuje w wymiarze 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 5 lat. Może być wykorzystany w najwyżej 5 częściach. Niezależnie od tego podstawowego urlopu, osoba uprawniona, sprawująca opiekę nad dzieckiem wymagającym specjalnej opieki, może skorzystać z dodatkowego urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 lat. W tym przypadku trzeba przedstawić orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecka. Rodzice lub opiekunowie dziecka spełniający warunki do korzystania z urlopu wychowawczego mogą jednocześnie korzystać z takiego urlopu przez okres nie przekraczający 4 miesięcy.
Miesiąc dla każdego z rodziców
W ramach wymiaru urlopu wychowawczego, wynoszącego maksymalnie 36 miesięcy, każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca. Miesięcy tych nie można przenieść na drugiego rodzica co oznacza, że rodzic lub opiekun dziecka nie może korzystać z nieprzenaszalnej części urlopu wychowawczego, która mu nie przysługuje. Zasady dotyczące tej części urlopu wychowawczego mają zastosowanie także w przypadku korzystania z urlopu wychowawczego udzielanego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, którego stan zdrowia potwierdzono orzeczeniem lekarskim o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. Co ważne, skorzystanie przez rodzica lub opiekuna dziecka z urlopu wychowawczego w wymiarze co najmniej 1 miesiąca oznacza wykorzystanie przez pracownika jego nieprzenaszalnej części tego urlopu.
Ochrona pracownika w czasie urlopu wychowawczego
Nie należy zapominać, że w okresie urlopu wychowawczego pracownik jest szczególnie chroniony przed zwolnieniem. Pracodawca nie może więc wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę osobą przebywającą na tym urlopie. Ochrona pracownika zaczyna się od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Rozwiązanie umowy z pracownikiem przebywającym na urlopie wychowawczym jest możliwe tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy lub gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Dodatkowo czas urlopu wychowawczego wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Jest to okres nieskładkowy, który brany jest pod uwagę przy ustalaniu prawa do emerytury.
Praca na urlopie wychowawczym
Z uwagi na fakt, że w czasie urlopu wychowawczego pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia ma on prawo podjąć w tym czasie pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność. Może on także podjąć naukę lub szkolenie. Należy jednak pamiętać, że praca lub nauka nie może kolidować ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem. W razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca ma prawo wezwać pracownika do stawienia się do pracy. Czyni to w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania. Oprócz tego pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego ma prawo do obniżonego wymiaru czasu pracy, w okresie w którym mógłby korzystać z takiego urlopu.
Tylko na wniosek pracownika
Urlop wychowawczy jest udzielany na wniosek pracownika. Oznacza to, że pracodawca nie może sam wysłać pracownika na taki urlop. Wniosek składa się na piśmie, na 2 tygodnie przed rozpoczęciem okresu, w którym pracownik zamierza skorzystać z urlopu. W przypadku, gdy wniosek zostanie złożony po tym terminie, wówczas pracodawca udziela urlopu wychowawczego nie później niż z dniem upływu 2 tygodni od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie tego urlopu. We wniosku należy podać datę rozpoczęcia i zakończenia urlopu wychowawczego oraz okres urlopu wychowawczego, który dotychczas został wykorzystany na dane dziecko. Do wniosku dołącza się pisemne oświadczenie drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku. Takie oświadczenie nie jest wymagane w razie ograniczenia drugiemu rodzicowi albo pozbawienia drugiego rodzica władzy rodzicielskiej, ograniczenia albo zwolnienia z opieki drugiego opiekuna dziecka oraz gdy zachodzą nie dające się usunąć przeszkody do uzyskania takiego oświadczenia. Jeżeli pracownik stara się o taki urlop w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem do wniosku musi dodatkowo dołączyć orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecka. Z uwagi na fakt, że możliwość skorzystania z urlopu wychowawczego jest prawem pracownika może on z niego zrezygnować i wycofać swój wniosek. Należy jednak pamiętać, że musi to zrobić nie później niż 7 dni przed rozpoczęciem urlopu. Osoba korzystająca z urlopu wychowawczego może również z niego zrezygnować. Powinna jednak zawiadomić o tym pracodawcę najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy. W sytuacji, gdy dzieje się to za zgodą pracodawcy, może to zrobić w każdym czasie.
Urlop wychowawczy jest urlopem niepłatnym
Urlop wychowawczy jest urlopem niepłatnym. W tym czasie pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia. Osoba uprawniona do zasiłku rodzinnego, która przebywa na takim urlopie może jednak otrzymać dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego. Dodatek przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli dziecko pozostaje pod jego faktyczną opieką, uprawnionemu do urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres:
– 24 miesięcy kalendarzowych,
– 36 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu,
– 72 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.
W przypadku równoczesnego korzystania z urlopu wychowawczego przez oboje rodziców lub opiekunów prawnych dziecka przysługuje jeden dodatek. Wysokość dodatku wynosi 400,-zł miesięcznie. Dodatek przysługujący za niepełne miesiące kalendarzowe wypłaca się w wysokości 1/30 dodatku miesięcznego za każdy dzień. Kwotę dodatku przysługującą za niepełny miesiąc zaokrągla się do 10 groszy w górę.
Dodatek ten nie przysługuje w przypadku, gdy pracownik:
– bezpośrednio przed uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego pozostawał w stosunku pracy przez okres krótszy niż 6 miesięcy,
– podjął lub kontynuuje zatrudnienie lub inną pracę zarobkową, która uniemożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego;
– dziecko zostało umieszczone w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu, z wyjątkiem dziecka przebywającego w zakładzie opieki zdrowotnej, oraz w innych przypadkach zaprzestania sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem,
– w okresie urlopu wychowawczego korzysta z zasiłku macierzyńskiego.
