Możliwość wniesienia skargi ma stanowić prawny mechanizm zmuszający sądy i inne organy, aby rozpoznawane sprawy były rozpoznawane bez zbędnej zwłoki. Dziś nie są odosobnione przypadki, gdy sprawy sądowe toczą się latami i to nie zawsze z powodu zawiłości postępowania. Należy zaznaczyć, że jest wiele terminów instrukcyjnych, które zobowiązują np. sąd do wydania orzeczenia w określonym czasie (np. sąd powinien nadać klauzulę wykonalności na bankowy tytuł egzekucyjny w terminie 3 dni), jednakże z praktyki wynika, że terminy te nie są dotrzymywane. Ustawa ma na celu przymuszenie organów do szybszego rozpoznawania spraw, a jeżeli ustalona zostanie przewlekłość do zasądzenia na rzecz strony odszkodowania pieniężnego.
Przewlekłość postępowania
Jest to sytuacja gdy postępowanie w danej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Oprócz środków związanych z przymuszeniem organu do rozpoznania sprawy, ustawa przewiduje także możliwość dochodzenia odszkodowania za przewlekłość postępowania egzekucyjnego.
Skargę można wnieść gdy sprawa jeszcze się toczy
W przypadku przewlekłości postępowania chodzi o ocenę z punktu widzenia trwającegopostępowania, co oznacza, że nie jest możliwe wniesienie skargi na przewlekłość postępowania, które zostało zakończone, czyli takiego, które już nie toczy się w instancji, w której doszło do przewlekłości postępowania. Skargę wnosi się w toku postępowania w sprawie, a zatem tylko gdy sprawa się jeszcze toczy można wnieść skargę na przewlekłość postępowania.
Uprawniony do wniesienia skargi
Do wniesienia skargi uprawniona jest strona (w postępowaniu cywilnym zakres podmiotowy został rozszerzony o interwenienta ubocznego, w postępowaniu karnym strona jest również pokrzywdzony, w postęp. administracyjnym – skarżący i uczestnik postępowania na prawach strony, w postęp. egzekucyjnym – strona, a także inny uprawniony np. trzecio dłużnik. Regulację w tym zakresie zawiera art. 3 ustawy, zgodnie z którym uprawnionym do wniesienia skargi jest:
- w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe – strona;
- w postępowaniu w sprawach o wykroczenia – strona;
- w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary – strona lub wnioskodawca;
- w postępowaniu karnym – strona oraz pokrzywdzony, nawet jeśli nie jest stroną;
- w postępowaniu cywilnym – strona, interwenient uboczny i uczestnik postępowania;
- w postępowaniu sądowo-administracyjnym – skarżący oraz uczestnik postępowania na prawach strony;
- w postępowaniu egzekucyjnym oraz w innym postępowaniu dotyczącym wykonania orzeczenia sądowego – strona oraz inna osoba realizująca swoje uprawnienia w tym postępowaniu.
Wniesienie skargi
W zależności od tego, jakiego postępowania skarga dotyczy, skargę na przewlekłość postępowania wnosi się do innego sądu.
Skargę wnosi się do sądu przełożonego nad sądem, przed którym toczy się postępowanie, a w postępępowaniu przygotowawczym natomiast do sądu przełożonego nad sądem, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy po zakończeniu postęp. przygotowawczego,
- Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem rejonowym i sądem okręgowym – właściwy do jej rozpoznania w całości jest sąd apelacyjny.
- Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem okręgowym i sądem apelacyjnym – właściwy do jej rozpoznania w całości jest sąd apelacyjny.
- Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem apelacyjnym lub Sądem Najwyższym – właściwy do jej rozpoznania jest Sąd Najwyższy.
- Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym lub Naczelnym Sądem Administracyjnym – właściwy do jej rozpoznania jest Naczelny Sąd Administracyjny.
- Sądem właściwym do rozpoznania skargi dotyczącej przewlekłości postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania dotyczącego wykonania orzeczenia sądowego jest sąd okręgowy, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja lub wykonywane są inne czynności, a gdy egzekucja lub inne postępowanie dotyczące wykonania orzeczenia sądowego prowadzone jest w dwu lub więcej okręgach – sąd, w okręgu którego dokonano pierwszej czynności.
Organ, do którego wpłynęła skarga powinien przekazać niezwłocznie akta do właściwego sądu. Skargę składa się do sądu gdzie toczy się postępowanie, to samo dotyczy postępowania przygotowawczego – kieruje się ją do prokuratora ze wskazaniem sądu właściwego.
Wymogi formalne skargi
- Skarga musi czynić zadość wymogom dla pisma procesowego,
- W skardze należy zażądać stwierdzenia przewlekłości postępowania,
- Należy przytoczyć okoliczności uzasadniających żądanie,
- Fakultatywnie skarga może zawierać żądanie wydania sądowi (prokuratorowi) prowadzącemu postępowanie polecenia usunięcia uchybień i wydanie zaleceń dokonania czynności, co do których nastąpiła przewlekłość.,
- Fakultatywnie skarga może zawierać żądanie zasądzenia odszkodowania tj. odpowiedniej kwoty w granicach od 2.000 do 20.000 zł.
- Skarga podlega opłacie stałej w wysokości 100 zł, wprowadzenie opłaty ma zapobiec wnoszeniu skarg nieuzasadnionych. Jeżeli skarga zostanie uwzględniona opłata podlega zwrotowi.
Rozpoznanie skargi
- Orzeczenie uwzględniające skargę – jeżeli kwota zostanie przyznana od Skarbu Państwa, wypłaca ją sąd którego dotyczy przewlekłość postępowania, z własnych środków,
- Orzeczenie oddalające skargę – w razie rozpatrzenia skargi i uznaniu że jest ona nieuzasadniona, sąd skargę oddala.
Na rozpoznanie skargi środek odwoławczy nie przysługuje
Sąd Najwyższy orzekł, że postępowanie o przewlekłość postępowania jest postępowaniem incydentalnym, związanym z danym postępowaniem, a zatem środek odwoławczy od niego nie przysługuje.
Ponowne wniesienie skargi
Można wnieść ponowną skargę na to samo postępowanie, jednakże dopiero po upływie 12 miesięcy od daty wydania orzeczenia w tym przedmiocie. O toczącym się postępowaniu i wydanym orzeczeniu w sprawie przewlekłości postępowania zawiadamia się Skarb Państwa, którego reprezentuje Prezes tego sądu, którego przewlekłości postępowanie dotyczy.
J.O. / www.SerwisPrawa.pl
