Spis treści
Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka
Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka w wysokości 1000 złotych na jedno dziecko przysługuje matce lub ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 1922,00 zł. Co istotne, becikowe nie przysługuje, jeżeli członkowi rodziny przysługuje za granicą świadczenie z tytułu urodzenia dziecka, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Wniosek o wypłatę jednorazowej zapomogi składa się w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka, a w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka objętego opieką prawną, opieką faktyczną albo dziecka przysposobionego – w terminie 12 miesięcy od dnia objęcia dziecka opieką albo przysposobienia nie później niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Wniosek złożony po terminie organ właściwy pozostawia bez rozpoznania.
Wymogiem ustawowym jest także to, by kobieta pozostawała pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży do porodu (wymóg ten nie dotyczy osób będących prawnymi lub faktycznymi opiekunami dziecka, a także do osób, które przysposobiły dziecko). Pozostawanie pod opieką medyczną potwierdza się zaświadczeniem lekarskim lub zaświadczeniem wystawionym przez położną. Jednakże w orzecznictwie wojewódzkich sądów administracyjnych dominuje wykładnia przywołanego wyżej art. 15b ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych umożliwiająca przyznanie „becikowego” także w sytuacji, gdy kobieta – z niezawinionych przez siebie przyczyn – podlegała opiece medycznej później niż od 10 tygodnia ciąży.
„Becikowe” na wokandzie Trybunału Konstytucyjnego
22 listopada 2016 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną dotyczącą ustalenia prawa do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka. Skarżący zarzucał niekonstytucyjność regulacji uzależniającej przyznanie świadczenia od pozostawania kobiety pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży do porodu. Wskazywał też, że tak ukształtowana przesłanka nie uwzględnia specyficznej sytuacji kobiet, które z uwagi na uwarunkowania zdrowotne nie mogły wiedzieć, że są w ciąży, a w konsekwencji uzyskać stosownego zaświadczenia od lekarza lub położnej o pozostawaniu pod opieką medyczną od 10 tygodnia ciąży.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego art. 15b ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych pozwala dokonać wykładni, która umożliwi przyznanie „becikowego” także wówczas, gdy kobieta pozostawała pod opieką medyczną później niż od 10 tygodnia ciąży, a opóźnienie to wynikało z przyczyn od niej niezależnych. Uzasadnia to cel samej ustawy o świadczeniach rodzinnych, jakim jest dążenie do zmotywowania kobiet do jak najwcześniejszego podlegania opiece medycznej do dnia porodu. Zasadne wobec tego było wyznaczenie konkretnego terminu, zdaniem ustawodawcy, najkorzystniejszego z punktu widzenia zdrowia matki i dziecka („nie później niż od 10 tygodnia ciąży”). Jednocześnie jednak TK uznał, że zgodne z celem omawianej regulacji jest takie rozumienie art. 15b ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych, które umożliwia przyznanie świadczenia także w przypadku niedotrzymania określonego w tym przepisie terminu z przyczyn niezawinionych przez kobietę, i zgłoszenia się do lekarza w terminie późniejszym. Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że najczęstszymi przyczynami niedochowania terminu określonego w art. 15b ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych są „uwarunkowania osobnicze, fizjologiczne, zdrowotne” lub długie terminy oczekiwania na wizytę lekarską w ramach bezpłatnej, publicznej opieki zdrowotnej. Jak słusznie wskazuje orzecznictwo sądów administracyjnych, organy stosujące art. 15b ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych. powinny dokonać ustaleń zarówno w zakresie dbałości kobiety o zdrowie w czasie ciąży (pozostawania w tym okresie pod opieką lekarską), jak również dołożenia przez kobietę należytej staranności w zakresie dochowania terminu poddania się tej opiece, gdyż nie można wykluczyć, że z przyczyn niezależnych od woli i wiedzy kobiety nie będzie ona w stanie dochować określonego w art. 15b ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych terminu (zob. wyrok TK z dnia 22 listopada 2016 r., sygn. akt SK 2/16).
Podstawa prawna:
Art. 15b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U.2016.1518).
