Spis treści
Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepis art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji jest rozwiązaniem przydatnym do realizacji celu zakładanego przez prawodawcę oraz odpowiada potrzebom i strukturze rynku, na którym dominują wielkopowierzchniowe obiekty handlowe. Celem tego przepisu jest przeciwdziałanie nadużyciom pozycji rynkowej przez przedsiębiorców w relacjach z innymi przedsiębiorcami, które skutkują utrudnieniem dostępu do rynku. Zaskarżona regulacja uzupełnia w obrocie prywatnoprawnym publicznoprawny zakaz nadużywania pozycji dominującej zawarty w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Przy czym należy wskazać, że nie utrudnia przy tym realizacji założonego celu. Prowadzone zarówno przez ekonomistów, jak i prawników badania wskazują bowiem zarówno na antykonkurencyjny, jak i prokonkurencyjny charakter zakazu pobierania „opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży”. Trybunał Konstytucyjny uwzględnił także, że działanie polegające na uzależnianiu przyjęcia towaru do sprzedaży od spełnienia przez dostawcę dodatkowych świadczeń stanowiło czyn nieuczciwej konkurencji także w stanie prawnym obowiązującym przed wejściem w życie zaskarżonego przepisu.
Wolność prowadzenia działalności gospodarczej
Co więcej, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zaskarżona regulacja ograniczając wolność prowadzenia działalności gospodarczej jednego podmiotu, czyli przedsiębiorcy przyjmującego towar do sprzedaży – jest niezbędny do ochrony wolności prowadzenia działalności gospodarczej innego podmiotu, czyli przedsiębiorcy dostarczającego towar do sprzedaży, którego dostęp do rynku lub pozycja na rynku jest zależna od działań przedsiębiorców przyjmujących towary do sprzedaży. Zaskarżona regulacja jest także niezbędna dla prawidłowej realizacji wolności umów, a w rezultacie ochrony normy wywodzonej z art. 353[1] k.c., zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Ograniczanie wolności działalności gospodarczej
Ponadto, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przepis art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie stanowi nadmiernego ograniczenia wolności działalności gospodarczej. Nie zakazuje on bezwzględnie pobierania opłat przez przedsiębiorców przyjmujących towar do sprzedaży w związku z realizacją umów zawartych z innymi przedsiębiorcami. W szczególności należy wskazać, że zaskarżona regulacja nie wyklucza możliwości zawierania umów, których mocą jedna ze stron zobowiąże się do uiszczenia oznaczonej sumy pieniężnej w zamian za świadczenia polegające na reklamie lub szeroko rozumianej promocji towarów albo innego rodzaju świadczenia związanego z transportem, składowaniem lub ekspozycją towaru, który jest przedmiotem umowy sprzedaży lub innej. Takie zachowanie przedsiębiorcy o silniej pozycji rynkowej nie może zostać zakwalifikowane samo w sobie jako czyn nieuczciwej konkurencji, chyba że zostanie wykazane, że opłaty utrudniają dostęp do rynku innemu przedsiębiorcy, a ich pobranie było warunkiem zawarcia innej umowy między tymi samymi stronami. Nie każda opłata pobrana przez przedsiębiorcę przyjmującego towar do sprzedaży stanowi czyn nieuczciwej konkurencji. Należy również wskazać, że zaskarżona regulacja nie stanowi nadmiernego ograniczenia, ponieważ orzekający w sprawie czynu nieuczciwej konkurencji sąd powszechny został przez prawodawcę wyposażony w kompetencję szczegółowej oceny i zróżnicowania każdego wypadku pobrania opłaty w zależności od towarzyszących temu okoliczności faktycznych i prawnych. Sąd powszechny zobligowany jest dokonać oceny ekwiwalentności oraz świadczenia wzajemnego zastrzeżonego w umowie w zamian za pobraną opłatę oraz wszystkich okoliczności temu towarzyszących – poddając stosunek umowny szczegółowej analizie.
Na koniec należy wskazać za Trybunałem Konstytucyjnym, że stwierdzenie przez sąd powszechny, że doszło do naruszenia zaskarżonej regulacji nie skutkuje nieważnością umowy, ale odnosi się do tych jej postanowień, które zastrzegają niezgodne z prawem „opłaty za przyjęcie towaru do sprzedaży”. Ocena proporcjonalności zaskarżonej regulacji wymagała także odniesienia jego treści do innych relewantnych przepisów ustawowych, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów proceduralnych. Gwarancyjną funkcję pełnią w tym przypadku: krótki terminy przedawnienia, szczególne regulacje zapobiegające występowaniu z oczywiście niezasadnymi roszczeniami oraz zgodnie z art. 6 kodeksu cywilnego – spoczywający na powodzie ciężar dowodu.
Podstawa prawna:
art. 15 ust. ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. 1993 nr 47 poz. 211)
wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 października 2014 r. (sygn. akt SK 20/12)
