W myśl zakwestionowanego przepisu własnościowe prawo do lokalu wygasa z upływem 6 miesięcy od dnia ustania członkostwa z innych przyczyn niż śmierć członka chyba, że członek przed upływem tego terminu wskaże osobę, której zbył prawo, a osoba ta złoży deklarację członkowską. W tej sytuacji wygasa, gdy odmowa przyjęcia tej osoby na członka spółdzielni stanie się ostateczna, a od dnia ustania członkostwa upłynęło 6 miesięcy. Nabywca może, w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia mu zawiadomienia o ostatecznej odmowie spółdzielni, wystąpić do sądu o nakazanie przyjęcia go w poczet członków spółdzielni. Przepis ten został uchylony ustawą z 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw. Nadal wywiera on jednak skutki prawne w odniesieniu do osób, których własnościowe prawo do lokalu wygasło na jego podstawie w wyniku utraty członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej, a w konsekwencji orzekana jest w stosunku do nich eksmisja z lokalu. Mimo, że powstanie własnościowego prawa do lokalu było powiązane z członkostwem w spółdzielni nie każde ustanie członkostwa powodowało wygaśnięcie własnościowego prawa do lokalu z mocy prawa.
Sankcję w postaci wygaśnięcia własnościowego prawa do lokalu przewidziano tylko w niektórych wypadkach ustania członkostwa w spółdzielni: wypowiedzenia członkostwa, wykluczenia lub wykreślenia z rejestru członków spółdzielni. Zasada związania własnościowego prawa do lokalu z członkostwem w spółdzielni nie miała, więc charakteru bezwzględnego i nie była realizowana w ustawie prawo spółdzielcze w sposób konsekwentny. Zdaniem wnioskodawcy kwestionowany przepis służył jedynie realizacji zasady związania własnościowego prawa do lokalu z członkostwem w spółdzielni. Pozbawienie własnościowego prawa do lokalu w wymienionych wypadkach było sankcją za utratę członkostwa. Takie stanowisko zajął też Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 30 marca 2004 r. w odniesieniu do art. 178 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Według wnioskodawcy uznanie przez Trybunał Konstytucyjny, że kwestionowany przepis jest niezgodny z konstytucją, umożliwiłoby wznowienie postępowania osobom, które zostały eksmitowane z powodu wygaśnięcia własnościowego prawa do lokalu. Tak jak ma to miejsce na skutek utraty mocy przez, analogiczny w swojej treści do art. 227 § 1 prawa spółdzielczego, późniejszy przepis – art. 178 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 227 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze w brzmieniu obowiązującym przed dniem 15 stycznia 2003 r., jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Zaskarżony przepis został uchylony przez ustawę z 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego uzasadnił potrzebę orzeczenia o niekonstytucyjności art. 227 par. 1 tym, że nie utracił on mocy, bo toczą się sprawy o eksmisję osób, których prawo do lokalu wygasło na podstawie kwestionowanego przepisu prawa spółdzielczego. Jednakże Trybunał Konstytucyjny nie podzielił tej argumentacji twierdząc, że zaskarżony przepis nie jest podstawą orzeczenia o eksmisji. Orzekając w sprawie o eksmisję sądy nie stosują zaskarżonego przepisu. Art. 227 par. 1 prawa spółdzielczego może być natomiast stosowany nadal w sprawach o przyjęcie w poczet członków spółdzielni wniesionych przez nabywców prawa do lokalu, którym spółdzielnia odmówiła przyjecia na członka spółdzielni. Dlatego też możliwe było rozpoznanie merytoryczne wniosku, mimo uchylenia kwestionowanego przepisu.
Niemal identyczny przepis był przedmiotem rozpoznania Trybunału wyrokiem z 30 marca 2004 r., o sygn. K 32/03 Trybunał Konstytucyjny orzekł, jego niekonstytucyjność. Obecnie Trybunał podtrzymał argumentację zawartą w powyższym wyroku.
Art. 64 ust. 2 Konstytucji stanowi, że własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nie mieści się w konstytucyjnym pojęciu własności, należy natomiast do kategorii innych praw majątkowych, objętych ochroną na podstawie art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.
Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału ustawodawca ma swobodę kształtowania treści praw majątkowych, w tym m.in. ograniczonych praw rzeczowych. Swoboda ta nie jest jednak nieograniczona. Konstytucyjny wymóg ochrony praw majątkowych oznacza w szczególności ciążący na ustawodawcy obowiązek zapewnienia odpowiedniej ochrony uzasadnionych interesów podmiotu danego prawa. Zaskarżony przepis nie chronił w sposób należyty interesów osób, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu zawierając rozwiązania korzystne dla spółdzielni mieszkaniowych. W konsekwencji Trybunał stwierdził, że zaskarżony przepis był niezgodny Konstytucją.
