Pełnomocnik skarżącej wniósł do Sądu Najwyższego – Izba Pracy skargę kasacyjną od wyroku sądu apelacyjnego – sądu pracy i ubezpieczeń. SN odrzucił ją z powodu braku formalnego, a dokładniej braku wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania. Zakwestionowane przepisy nakazują odrzucenie skargi kasacyjnej m.in. w przypadku, gdy nie zawiera określonych elementów. Wśród nich znajduje się wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jego uzasadnienie. Według skarżącej nasuwa się pytanie, czy da się wskazać racjonalny pożytek, jaki dokonanie takiej czynności będzie miało dla postępowania sądu. W tej sytuacji wydaje się, że odrzucenie skargi kasacyjnej z uwagi na brak wniosku i uzasadnienia jest rozwiązaniem nieadekwatnie krzywdzącym dla strony wnoszącej o kasację. Zdaniem skarżącej przepis wprowadza niedopuszczalne ograniczenia w korzystaniu z konstytucyjnych wolności i praw tj. sankcję z tytułu niedopełnienia wymogów formalnych. Wprowadzenie nadmiernych, nieuzasadnionych w stosunku do celu regulacji wymogów formalnych prowadzi do naruszenia prawa do sądu.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że
-
art. 3984 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji.
-
art. 3986 § 2 i 3 w związku z art. 3984 § 1 pkt 3 powyższej ustawy w zakresie, w jakim przewiduje odrzucenie – bez wezwania do usunięcia braków – skargi kasacyjnej niespełniającej wymagań określonych w art. 3984 § 1 pkt 3 powołanej ustawy, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji.
Zakwestionowany art. 3986 § 2 i 3 k.p,.c., stanowi, że w stosunku do skargi konstytucyjnej, która nie spełnia wymagań formalnych, bo brak w niej sformułowania "wniosku o przyjęcie kasacji do rozpoznania i jego uzasadnienie" – sankcję w postaci odrzucenia skargi, bez uprzedniego wezwania do uzupełnienia braków formalnych. TK twierdził nieproporcjonalne naruszenia prawa do sądu, a zarzut naruszenia konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) został powiązany z zarzutem naruszenia art. 2 Konstytucji, przez niewłaściwe ukształtowanie procedury sądowej.
Trybunał Konstytucyjny zwrócił również uwagę, że zważywszy na skutki niedochowania wymagań skargi kasacyjnej, analogiczne unormowanie obowiązywało w odniesieniu do apelacji. (art. 3701 k.p.c.). W wyroku z 20 maja 2008 r., sygn. P 18/07, Trybunał Konstytucyjny uznał niekonstytucyjność tego przepisu jako naruszającego prawo do sądu. Między apelacją i skargą kasacyjną istnieją zasadnicze różnice i naruszenia prawa do sądu wynikające z nadmiernego formalizmu odnoszącego się do apelacji, mają większa wagę. Jednakże odmienność apelacji i kasacji nie wyklucza krytycznej oceny kwestionowanego przepisu. Zasadny jest, bowiem zarzut, że w tym wypadku naruszenie prawa do sądu wynika z nieodpowiedniego (nierzetelnego) ukształtowania procedury. Zasada sprawiedliwości proceduralnej dotyczy, bowiem wszystkich etapów postępowania sądowego – także w wypadku nadzwyczajnego środka, jakim jest kasacja. W wypadku normy, przewidującej odrzucenie kasacji, gdy sąd dopatruje się braku w postaci nie wskazania, że strona wnosi kasację w celu jej rozpoznania, bez wezwania do uzupełnienia tego braku, trudno odnaleźć dostatecznie ważkie racje, które usprawiedliwiałyby radykalizm i dotkliwość odrzucenia. Powszechnie uważa się, że restrykcyjna regulacja służy szybkości postępowania sądowego. Wezwanie do uzupełnienia braku jest czynnością, której zrutynizowanie jest możliwe dzięki wykorzystaniu pracy i czasu personelu pomocniczego, działającego pod nadzorem sądu. Ponadto wezwanie do uzupełnienia odwleka decyzję o formalnym potraktowaniu środka o niewielki okres (tydzień), a jednocześnie eliminuje zarzewie sporów i minimalizuje zażalenia – których rozpatrzenie (niezależnie od wyniku) trwa o wiele dłużej niż termin wskazany do usunięcia braków. Dodatkowo wezwanie do uzupełnienia umożliwia dialog między sądem i adwokaturą, sprzyjający wykształceniu właściwej praktyki i informacji sprzyjającej wyrobieniu takiej praktyki po stronie pełnomocników stron, a tym samym sprzyja prewencyjnie zapobieganiu błędom.
Kasację sporządza fachowy prawnik. Strona reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika działa w zaufaniu do jego umiejętności – także, co do sporządzenia skargi kasacyjnej. Nieodwracalne, negatywne skutki ewentualnych braków w tym zakresie ma ponosić sama strona, a znikoma rekompensatą jest tu ubieganie się o odszkodowanie od fachowego prawnika, który sporządzał skargę.
Wyrok ma charakter zakresowy. Oznacza wyeliminowanie niekonstytucyjnej normy, nakazującej sądowi drugiej instancji i Sądowi Najwyższemu odrzucenie kasacji – bez wezwania do uzupełnienia braku formalnego. Wyrok w niniejszej sprawie dotyczy tylko jednego z braków formalnych, wyrażającego się w braku sformułowania wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania. W innych wypadkach odrzucenia kasacji z powodu braków formalnych, w dalszym ciągu można kasację odrzucać, zgodnie z art. 3986 § 2 i 3 k.p.c., bez wzywania do uzupełnienia braku formalnego.
