Jak jest teraz?
W aktualnym stanie prawnym obowiązujący system ustalania opłat lotniskowych i nadzoru nad tymi opłatami ma jednolity charakter. Zarządzający każdym lotniskiem może pobierać opłaty od użytkownika statku powietrznego w momencie wykonywania na jego rzecz na lotnisku usług związanych z obsługą startów, lądowań i postoju statków powietrznych, przylotem i odlotem pasażerów oraz obsługą ładunków.
W wypadku lotnisk użytku publicznego (tj. lotnisk otwartych dla wszystkich statków powietrznych w terminach i godzinach ustalonych przez zarządzającego danym lotniskiem i podanych do publicznej wiadomości) obowiązuje złożona i długotrwała procedura zatwierdzania projektu opłat lotniskowych, która w dużej mierze toczy się przed Prezesem Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Stosowny projekt powinien w pierwszej kolejności zostać zaopiniowany przez przedstawicieli przewoźników lotniczych korzystających z danego lotniska i przedłożony Prezesowi ULC do zatwierdzenia najpóźniej na kwartał przed planowaną datą wejścia w życie. Jeśli przedłożony projekt jest niezgodny z zasadami ustalonymi w prawie lotniczym lub w przepisach międzynarodowych, Prezes ULC może odmówić zatwierdzenia projektu opłat lotniskowych, ewentualnie nakazać jego zmianę. Ponadto zatwierdzone opłaty lotniskowe muszą zostać ogłoszone w Dzienniku Urzędowym ULC.
Tak sformułowana regulacja rodzi poważne obciążenia, które uderzają w lotniska małej oraz średniej wielkości. Zwraca się uwagę na fakt, że obecnie obowiązujące przepisy stanowią zbędne, zbyt formalistyczne i nieprzynoszące pożytku procedury administracyjne dla podmiotów związanych z transportem lotniczym.
Jak będzie?
Głównym celem nowelizacji jest modyfikacja wspomnianego systemu i dostosowanie go do zróżnicowanego rynku lotnisk w Polsce przez wprowadzenie dwóch kategorii lotnisk użytku publicznego. Pierwszą kategorię stanowią lotniska obsługujące rocznie powyżej 5 mln pasażerów, a w przypadku braku takich lotnisk – największe lotnisko w danym kraju. W przypadku Polski będzie to Port Lotniczy im. Chopina w Warszawie, a za kilka lat być może krakowskie Balice. W stosunku do tych lotnisk obowiązywać będzie zasadniczo dotychczasowa procedura.
W przypadku pozostałych lotnisk obowiązywać będzie procedura uproszczona, która najogólniej rzecz ujmując zdejmie z zarządzających lotniskami niewątpliwy ciężar, jakim do tej pory była konieczność ubiegania się o zatwierdzenie projektu opłat lotniskowych przez Prezesa ULC.
Zarówno zarządzających lotniskami pierwszej, jak i drugiej kategorii obowiązywać będzie procedura konsultacyjna z przewoźnikami stale operującymi na danym lotnisku. Jednak w wypadku lotnisk drugiej kategorii zarządzający lotniskiem będzie miał jedynie obowiązek przekazać Prezesowi ULC skonsultowaną taryfę opłat lotniskowych do wiadomości, nie później niż na 40 dni przed planowanym terminem wejścia w życie. W wypadku niezgodności taryfy opłat z krajowym lub międzynarodowym prawem lotniczym Prezesowi będzie przysługiwać jedynie nakaz zmiany sugerowanej taryfy.
Ponadto bardzo ciekawym rozwiązaniem wydaje się wprowadzenie dodatkowego instrumentu dyscyplinowania przewoźników lotniczych, którzy nie płacą lub opóźniają się z uiszczaniem opłat lotniskowych. Zgodnie z obecnie obowiązującym artykułem 78 ust. 1 Prawa lotniczego (Dz. U. 2002 nr 130 poz. 1112 ze zm.) zarządzający lotniskiem ma prawo zatrzymać statek powietrzny tymczasowo w celu zabezpieczenia roszczenia z tytułu opłat lotniskowych należnych od użytkownika statku powietrznego i szkód wyrządzonych przez niego na lotnisku. Nowelizacja przewiduje wprowadzenie art. 78a, zgodnie z którym zarządzający lotniskiem użytku publicznego będzie mógł ponadto odmówić przewoźnikowi lotniczemu korzystania z obiektów, urządzeń lub świadczenia usług, jeżeli przewoźnik dopuścił się zwłoki w regulowaniu opłat lotniskowych. Jest to rozwiązanie, które zdecydowanie zasługuje na aprobatę.
Należy wspomnieć, iż przepisy niezbędne do wykonania dyrektywy 2009/12/WE powinny były zostać wprowadzone w życie w państwach członkowskich najpóźniej 15 marca 2011 r. W związku z poważnym opóźnieniem, w jakim znajduje się Polska, Komisja Europejska pozwała nasz kraj przed Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Komisja żąda dziennej kary w wysokości ok. 75 tys. euro, płaconej od dnia wyroku do czasu wdrożenia odpowiednich przepisów. Być może jednak uda się uniknąć obciążenia karą, o ile zmiany w ustawie wejdą w życie w ciągu kilku pierwszych miesięcy 2013 roku.
Rządowy projekt zmiany ustawy Prawo lotnicze wpłynął do Sejmu 19 września 2012 r. W grudniu projekt został przyjęty przez Senat i obecnie oczekuje na podpis Prezydenta.
Natalia Rutkowska, Zespół Rozwiązywania Sporów i Arbitrażu kancelarii Wardyński i Wspólnicy
