Na czym polega system równoważnego czasu pracy?
System równoważnego czasu pracy polega na przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy pracownika w stosunku do obowiązujących w podstawowym systemie czasu pracy 8 godzin oraz na zrównoważeniu tego odpowiednim wymiarem odpoczynku. W takim systemie pracodawca ma więc możliwość przedłużenia dobowego czasu pracy maksymalnie do 12 godzin i wyrównanie tego poprzez skrócenie pracy w kolejnych dniach lub udzielenie dnia wolnego. Przy pracach polegających na dozorze lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu przedłużenie dobowej normy może wynieść nawet do 16 godzin. Z kolei dla pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych dopuszcza się wydłużenie dobowego czasu pracy nawet do 24 godzin.
Okresy rozliczeniowe
Okres rozliczeniowy dla takiego systemu pracy zasadniczo nie może być dłuższy niż 1 miesiąc. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres ten może zostać może zostać przedłużony do 3 miesięcy. Dodatkowo przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych wydłużenie okresu rozliczeniowego może nastąpić na nie więcej niż 4 miesiące. W ciągu takiego okresu rozliczeniowego pracownik musi dostać tyle wolnego, ile przepracował ponad planowe 8 godzin. Przepisy prawa pracy nie określają jakie przypadki należy uznać za uzasadnione. Takie sytuacje występują między innymi w rolnictwie, budownictwie, czy robotach drogowych. Oczywiście im dłuższy okres rozliczeniowy, tym bardziej elastycznie pracodawca może dysponować czasem pracy. Należy jednak pamiętać, że dłuższe okresy rozliczeniowe pracodawca może wprowadzić po porozumieniu z zakładową organizacją związkową. Jeżeli w zakładzie pracy nie działa zakładowa organizacja związkowa albo organizacja związkowa nie wyraża zgody na zmianę okresów rozliczeniowych, wydłużone okresy rozliczeniowe w systemie równoważnego czasu pracy można zastosować wyłącznie po uprzednim zawiadomieniu właściwego inspektora pracy.
Zasady równoważnego systemu czasu pracy
Pracownik wykonujący pracę w takim systemie musi mieć oczywiście zapewnione prawo do wypoczynku. Pracodawca ustalając harmonogram równoważnego systemu pracy musi pamiętać, aby w każdej dobie zapewnić pracownikowi 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Z kolei tygodniowy odpoczynek musi obejmować co najmniej nieprzerwane 35 godzin. Należy pamiętać, że systemu równoważnego czasu pracy nie można łączyć z przerywanym czasem pracy. Natomiast można zastosować pracę zmianową, pracę w niedziele i święta oraz indywidualny rozkład czasu pracy. Jeżeli system ten obejmuje pracę w niedziele i święta, pracownikowi trzeba zapewnić łączną liczbę dni wolnych od pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym odpowiadającą co najmniej liczbie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy przypadających w tym okresie. Ponadto pracownicy, których czas pracy można wydłużyć do 16 lub 24 godzin na dobę, po jego upływie muszą mieć zapewniony odpoczynek odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin. Urlop powinien być udzielany na dni i godziny pracy. Okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy obniża czas pracy pracownika o liczbę godzin tej nieobecności, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy. Z kolei praca pracownika ponad obniżony w wyniku choroby czy urlopu wymiar czasu pracy spowoduje, że będzie on pracował w godzinach nadliczbowych.
Wprowadzanie systemu równoważnego
Pracodawca może wprowadzić system równoważnego poprzez zapis w obowiązującym go układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy. Ponadto jeżeli u pracodawcy działa organizacja związkowa, wprowadzenie takiego systemu jest możliwe po zawarciu z nią porozumienia. U pracodawcy, który nie ma obowiązku ustalania regulaminu pracy i nie jest objęty układem zbiorowym, równoważny czas pracy powinien być wprowadzony w postaci obwieszczenia z jednoczesnym zawiadomieniem właściwego inspektora pracy. Przed obwieszczeniem pracodawca powinien zawrzeć z pracownikami porozumienie w sprawie wydłużenia okresu rozliczeniowego, ze wskazaniem daty jego rozpoczęcia i czasu trwania.
Szczególne grupy pracowników
Pracodawca musi pamiętać, że są określone grupy pracowników, których dobowy wymiar czasu pracy nie może przekroczyć 8 godzin. Należą do nich:
– pracownicy zatrudnieni na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia,
– pracownice w ciąży,
– pracownicy opiekujący się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia, chyba że wyrażą zgodę na pracę powyżej 8 godzin.
Taki pracownik może pracować w systemie równoważnego czasu pracy ale jego praca nie może trwać dłużej niż 8 godzin. W przypadku, gdy pracodawca zaplanuje takiemu pracownikowi pracę powyżej 8 godzin, wówczas może pracownik może po tym czasie zaprzestać jej wykonywania, a za czas niedopracowany do wymiaru pracodawca i tak musi zapłacić wynagrodzenie.
