Kto może być nianią?
Zgodnie z Ustawą z dnia 4 lutego o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (tzw. ustawa żłobkowa – Dz. U. z 2011r., Nr 45, poz. 235 ze zm.) nianią jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie specjalnej umowy o świadczenie usług, czyli umowy uaktywniającej. Niania nie musi prowadzić działalności gospodarczej. Nie istnieją też żadne ograniczenia dotyczące pokrewieństwa między nianią a dzieckiem oprócz tego, że nie może być jeden z rodziców dziecka . Może to być więc zarówno osoba obca dla dziecka jak i ktoś z rodziny.
Strony umowy o świadczenie usług
Umowa uaktywniająca jest zawierana pomiędzy nianią a rodzicami albo rodzicem samotnie wychowującym dziecko. W przypadku, gdy dziecko wychowuje dwoje rodziców, jeden z nich sam nie może zawrzeć takiej umowy. W przeciwnym wypadku ZUS nie będzie opłacał składek. Przez rodzica samotnie wychowującego dziecko rozumie się rodzica będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo rodzica, w stosunku do którego orzeczono separację a także rodzica pozostającego w związku małżeńskim, jeżeli jego małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności. Za rodzica uważa się także opiekuna prawnego oraz inne osoby, którym sąd powierzył sprawowanie opieki nad dzieckiem.
Forma i treść umowy uaktywniającej
Umowa o świadczenie usług musi być zawarta w formie pisemnej. Mają do niej zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umowy zlecenia. Umowa ta powinna w szczególności określać strony umowy, jej cel i przedmiot, czas i miejsce sprawowania opieki, liczbę dzieci powierzonych opiece, obowiązki niani, wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty, czas, na jaki została ona zawarta, warunki i sposób zmiany, a także sposób jej rozwiązania. Umowa może być zawarta w celu opieki nad dziećmi w wieku od ukończenia 20-go tygodnia życia do ukończenia roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3-ci rok życia lub w przypadku gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym – 4-ty rok życia.
Ubezpieczenie niani
Niania zatrudniona na podstawie umowy uaktywniającej podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Dobrowolne dla niej jest natomiast ubezpieczenie chorobowe. Za nianię nie opłaca się składek na Fundusz Pracy oraz składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych.
Kiedy ZUS finansuje ubezpieczenie składki?
Kiedy pensja niani nie przekracza minimalnego wynagrodzenia składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne opłaca ZUS. Jeżeli jej wynagrodzenie jest wyższe rodzic opłaca składki od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą minimalnego wynagrodzenia. Wysokość minimalnego wynagrodzenia wynosi obecnie 1.500,-zł. Aby ZUS opłacał składki za nianię, muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:
- niania została zgłoszona przez rodzica do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego,
- rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko są zatrudnieni, świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych lub prowadzą pozarolniczą działalność,
- dziecko nie jest umieszczone w żłobku, klubie dziecięcym oraz nie zostało objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna.
W przypadku utraty przez rodziców albo rodzica samotnie wychowującego dziecko zatrudnienia, zaprzestania świadczenia usług lub działalności, ZUS opłaca składki wyłącznie przez okres 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych przyczyn.
Wyłączenia
ZUS nie opłaca składek w sytuacji, gdy rodzic korzysta z ulgi na podstawie umowy aktywizującej zawartej z osoba bezrobotną w celu wykonywania pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym a także gdy umowa aktywizująca została zawarta między nianią a osobami pełniącymi funkcje rodziny zastępczej zawodowej. Składki nie będą również opłacane jeżeli jeden z rodziców przebywa na urlopie macierzyńskim, dodatkowym urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowym urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie ojcowskim oraz urlopie wychowawczym.
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe
Rodzice mogą zgłosić również nianię do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W takim przypadku składkę na ubezpieczenie finansuje niania a opłaca do ZUS rodzic.
Obowiązek zgłoszenia
Niania zatrudniona na podstawie umowy uaktywniającej podlega zgłoszeniu do ZUS. Rodzic powinien zgłosić się do ZUS jako płatnik składek, składając formularz ZUS ZFA oraz zgłosić do ubezpieczeń nianię. Zgłoszenia niani do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego należy dokonać na formularzu ZUS ZUA, w terminie 7 dni od daty rozpoczęcia wykonywania pracy na podstawie zawartej umowy.
Rodzic ma również obowiązek złożenia deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za pełny miesiąc kalendarzowy. Jest jednak zwolniony z składania kolejnych miesięcznych deklaracji rozliczeniowych w przypadku, gdy wynagrodzenie niani nie przekroczy kwoty minimalnego wynagrodzenia. Na rodzicu jako płatniku składek ciąży również obowiązek informowania ZUS o każdej zmianie mającej wpływ na opłacanie składek i wyrejestrowanie niani z ubezpieczeń.
